Οι αλλαγές που έρχονται σε Περιφέρειες και δήμους βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης το τελευταίο διάστημα. Αυτά που παρουσιάστηκαν από τον αρμόδιο υπουργό Θεόδωρο Λιβάνιο στην κοινή συνεδρίαση ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ την περασμένη Δευτέρα στην Αθήνα, δεν αποτελούν όμως κάποια σημαντική μεταρρύθμιση. Πρόκειται για διευθετήσεις με αρκετή κομματική "μαγειρική".
Με τον νέο κώδικα διευθετείται το ζήτημα της διάσπαρτης νομοθεσίας μέσα από τη συγκέντρωσή της σε έναν νόμο, αλλά δεν αντιμετωπίζεται το βασικό ζήτημα: το πώς ασκείται αποτελεσματικά η αρμοδιότητα του κάθε φορέα. Είναι θετικό να ξεκαθαρίσει το τι κάνει ποιος, αλλά το κρίσιμο είναι η αποτελεσματικότητα -και αυτή χωρίς την ύπαρξη των αναγκαίων πόρων δεν μπορεί να επιτευχθεί. Αυτοδιοίκηση στη σύγχρονη εποχή χωρίς δικούς της πόρους δεν μπορεί να υπάρχει και αυτό το αποφεύγουν τόσο η κυβέρνηση όσο και οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες.
Η αποτελεσματικότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη και με την πολιτική νομιμοποίηση, και εδώ ο νέος νόμος αποδυναμώνει τις αυτοδιοικητικές αρχές στην προσπάθειά του να διατηρήσει την κυριαρχία της Ν.Δ. στην αυτοδιοίκηση. Ένας περιφερειάρχης και ένας δήμαρχος που δεν θα εκλέγονται με 50%+1 δεν θα έχουν την ίδια αποδοχή. Ο πολίτης τη δεύτερη Κυριακή, με την ψήφο του, σταθμίζοντας δύο επιλογές έδινε τη δύναμη και την εντολή σε ένα πρόσωπο να εφαρμόσει την πολιτική του και γινόταν με αυτόν τον τρόπο συμμέτοχος στην προσπάθεια -ακόμα κι αν είχε επιφυλάξεις ή τηρούσε στάση αναμονής.
Το νέο εκλογικό σύστημα περιορίζεται στη δύναμη των κομματικών ή άλλων μηχανισμών. Η προσέλκυση της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών δεν είναι στις προτεραιότητές του και ευνοεί τη δημιουργία τοπικών συστημάτων εξουσίας, που θα κινούνται ανεξέλεγκτα και θα αναπαράγονται μέσα από τη διαχείριση των τοπικών πόρων. Η ανάγκη για συναινέσεις και η λογοδοσία θα καταστούν σύντομα άγνωστες έννοιες και θα έχουν ως αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη αποστασιοποίηση των πολιτών από τις κοινές υποθέσεις.
Η εφαρμογή του νέου εκλογικού νόμου θα εξαρτηθεί προφανώς από τις ευρύτερες πολιτικές εξελίξεις, γιατί πριν από τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές θα προηγηθούν εθνικές. Σε κάθε περίπτωση όμως, η κατάργηση της εκλογής σε δύο Κυριακές και με το 50%+1 των ψήφων έχει "ανοίξει την όρεξη" σε όποιον θέλει να "παίξει παιχνίδι" για να ελέγξει την αυτοδιοίκηση. Με τη φόρα που έχουν πάρει τα πράγματα, δεν θα αργήσουμε να φτάσουμε στην εκλογή με απλή πλειοψηφία σε μία Κυριακή, για να αποφευχθούν και όλες αυτές οι… τριπλές παραλλαγές στη συμπλήρωση των ψηφοδελτίων!
Όμως η συγκέντρωση των νόμων σε ένα κείμενο και ο τρόπος εκλογής δεν είναι τα κρίσιμα ζητήματα στη λειτουργία των Περιφερειών και των δήμων. Ο ρόλος τους τα τελευταία χρόνια έχει περιοριστεί πολιτικά και έχουν γίνει μια κρατική δομή, που αναλαμβάνει να κάνει τις δουλειές που δεν θέλει ή δεν μπορεί το κεντρικό κράτος. Οι δήμοι επιστρέφουν όλο και περισσότερο στις παραδοσιακές τους αρμοδιότητες: να μαζεύουν τα σκουπίδια και να ακούν τα παράπονα των πολιτών.
Δήμοι και Περιφέρειες υλοποιούν προγράμματα που είναι σχεδιασμένα κεντρικά και με βάση τις προτεραιότητες των «προγραμματάκηδων» και των κατασκευαστών. Δεν είναι τυχαίες ούτε οι αναπλάσεις στις αναπλασμένες πλατείες ούτε το ότι έχουν μείνει εκτός από το μοίρασμα της ενεργειακής πίτας. Ακόμα και η καύση των σκουπιδιών αποφασίζεται και θα υλοποιηθεί χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή της αυτοδιοίκησης.
Είναι προφανές ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αυτοδιοικητικών παραγόντων σήμερα βολεύεται και συμφωνεί με αυτού του είδους τις διευθετήσεις, αλλά και με την προοπτική εκτέλεσης αυτού του συγκεκριμένου ρόλου. Η επανεκλογή, ο μισθός και η "πρώτη σειρά" έχουν σημασία. Το αν οι τοπικές κοινωνίες φθίνουν και αν η Ελλάδα συγκεντρώνεται χρόνο με τον χρόνο όλη στην Αθήνα και διοικείται από τους συναλλασσόμενους σε ένα τρίγωνο του κέντρου της πρωτεύουσας, προφανώς δεν ενοχλεί και δεν συγκινεί κανέναν.
Το συγκεντρωτικό μοντέλο των Αθηνών είναι τόσο παλιό όσο και η ύπαρξη της χώρας. Έχει αποδειχθεί ότι δεν μπορεί να επιφέρει κανένα αποτέλεσμα για την οικονομία και τους πολίτες, αλλά δυστυχώς συνεχίζεται. Ελάχιστοι αντιλαμβάνονται ότι αν δεν αλλάξει σύντομα, θα επέλθει νέα πολιτική, οικονομική και κοινωνική χρεοκοπία, το μέγεθος της οποίας θα είναι κυριολεκτικά εφιαλτικό.
panagopg@gmail.com
