Με τα εγκαίνια της μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων την Πέμπτη έκλεισε ένας κύκλος -ένας θλιβερός κύκλος πολιτικής αδράνειας, διάρκειας τριών δεκαετιών. Η υπόθεση της διαχείρισης των σκουπιδιών στη Μεσσηνία και συνολικά στην Πελοπόννησο δεν είναι απλώς μια τεχνική ή περιβαλλοντική εκκρεμότητα. Είναι ένα εμβληματικό παράδειγμα του πολιτικού ελλείμματος, που χαρακτήρισε την αυτοδιοίκηση και το πολιτικό προσωπικό της περιοχής τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Εκεί που άλλες περιοχές, όπως η Δυτική Μακεδονία, είχαν ήδη από τη δεκαετία του ’90 προχωρήσει σε σχεδιασμό και υλοποίηση λύσεων, εμείς περιοριζόμασταν σε αποστολές… ανακάλυψης. Δήθεν πρωτοποριακές ιδέες, θεωρητικές αναζητήσεις, ταξίδια και ημερίδες που ποτέ δεν μετουσιώθηκαν σε πράξη. Ουσιαστικά, μοναδικό μέλημα ήταν να μην παρθεί καμία απόφαση, ώστε να μην προκύψει το πολιτικό κόστος από τον προσδιορισμό συγκεκριμένου χώρου επεξεργασίας ή ταφής.
Όταν ο φόβος του πολιτικού κόστους καθορίζει τη δράση -ή καλύτερα την απραξία- τότε το πρόβλημα μετακυλίεται στο μέλλον, διογκώνεται και τελικά επιβάλλει λύσεις σχεδόν αναγκαστικές. Έτσι φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση, όπου η νέα μονάδα λειτουργεί μεν, αλλά σε καθεστώς τεράστιου οικονομικού κόστους και χωρίς την απαραίτητη προεργασία σε τοπικό επίπεδο.
Οι δήμοι, για παράδειγμα, ενώ γνώριζαν εδώ και χρόνια ότι τα απορρίμματα θα μεταφέρονταν στην Καλλιρρόη, δεν φρόντισαν να δημιουργήσουν σταθμούς μεταφόρτωσης. Το αποτέλεσμα είναι να κινούνται καθημερινά δεκάδες απορριμματοφόρα σε μεγάλες αποστάσεις, με κόστος σε καύσιμα, προσωπικό και φθορά εξοπλισμού. Μια παράλειψη που συνεπάγεται πρόσθετη επιβάρυνση για τους δημότες.
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένας σοβαρός σχεδιασμός μείωσης των παραγόμενων απορριμμάτων. Η ανακύκλωση κινείται στα γνωστά χαμηλά επίπεδα, ενώ οι πρωτοβουλίες για ουσιαστική μείωση του όγκου των απορριμμάτων που καταλήγουν στη μονάδα επεξεργασίας παραμένουν είτε ημιτελείς είτε απλώς ρητορικές. Και όμως, η νέα εποχή στη διαχείριση επιβάλλει το αυτονόητο: ο κάθε πολίτης να πληρώνει με βάση την ποσότητα απορριμμάτων που παράγει. Κάτι που φαντάζει αδύνατο, τουλάχιστον όσο συνεχίζουμε να λειτουργούμε με όρους του χθες. Το παράδοξο είναι πως ενώ η λογική λέει ότι αυτό είναι το δίκαιο -να πληρώνουμε αυτό που αναλογεί στον καθένα- το μέτρο καθυστερεί. Και καθυστερεί όχι μόνο για τεχνικούς λόγους, αλλά κυρίως επειδή ουδείς τολμά να αναλάβει το πολιτικό κόστος της εφαρμογής.
Το πρόβλημα, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο στα σκουπίδια. Η ίδια λογική -της αποφυγής ευθύνης, της μετάθεσης στο μέλλον των δύσκολων αποφάσεων, της επικοινωνίας αντί της πράξης- διαπερνά πολλούς τομείς της τοπικής αλλά και της κεντρικής πολιτικής ζωής. Στην περίπτωση όμως της διαχείρισης απορριμμάτων, η αποτυχία είναι απτή και μετρήσιμη.
Η τοπική κοινωνία κατά βάση παρακολουθούσε για χρόνια αμέτοχη. Μερικές φορές συνέπραττε σιωπηλά, εφόσον δεν επρόκειτο για πρόβλημα που εκδηλωνόταν “στην πόρτα της”. Η λογική “αρκεί να μην είναι δίπλα μου” λειτούργησε σαν άλλοθι για πολιτικούς, που δεν ήθελαν να τα βάλουν με τον μπαρμπα-Μήτσο στην Πέρα Ράχη, ο οποίος τους εξασφάλιζε ψήφους και “πλάτες” για την επανεκλογή τους. Κάθε λογική και ορθολογική πρόταση μπλοκαριζόταν από το παρασκήνιο, ενώ το προσκήνιο γέμιζε με υπέροχους λόγους για την προστασία του τόπου και την αξία της παράδοσης. Μέχρι που οι «ευλογημένοι τόποι» γέμισαν σκουπίδια.
Η ευθύνη για την πολιτική παρακμή δεν βαραίνει μόνο τους αιρετούς. Βαραίνει εξίσου τους πολίτες που βολεύονται στο πανηγυρικό φαίνεσθαι, που αδιαφορούν για το συλλογικό και περιορίζονται στο ατομικό. Οι ίδιοι που δεν αναρωτήθηκαν ποτέ πού πάνε τα σκουπίδια τους, τώρα διαμαρτύρονται για το αυξημένο κόστος. Ο λογαριασμός έφτασε και θα τον πληρώσουν τα παιδιά μας, αλλά και όσοι σήμερα έχουν την πολιτική ευθύνη να διαχειριστούν τη δικαιολογημένη οργή και αγανάκτηση.
Το πιο ειρωνικό απ’ όλα είναι ότι ακόμα και σήμερα επιβραβεύονται εκείνοι που προτείνουν αυταρχικές λύσεις προκειμένου “να μην αλλάξει τίποτα”. Εκείνοι που υπόσχονται πως θα αλλάξουν τα πάντα με συνταγές του παρελθόντος, αδιαφορώντας για όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο αλλά και γύρω μας, που ισχυρίζονται πως το πρόβλημα τελικά είναι μόνο η φάλτσα ορχήστρα στο πανηγύρι. Μήπως τελικά είμαστε -πολίτες και πολιτικό προσωπικό- μόνο για τα πανηγύρια;

panagopg@gmail.com