Το νέο κύμα παράνομης μετανάστευσης από τη Λιβύη αποκαλύπτει για άλλη μια φορά την ευρωπαϊκή ανεπάρκεια και την απουσία σοβαρής στρατηγικής. Ασφαλώς και δεν φταίει ο θεσμός του ασύλου, αλλά η ιδεολογική και πολιτική του εκτροπή. Η ώρα για μια ουσιαστική, ρεαλιστική και κυρίαρχη εθνική στρατηγική είναι τώρα, αλλιώς θα έχει χαθεί ανεπιστρεπτί. Η Ιστορία δεν περιμένει.
Η πρόσφατη παρέμβαση του Υπουργού Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη στη Βουλή, αποτέλεσε μια έμμεση ομολογία ότι η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα, σύνθετη και συντονισμένη απειλή, η οποία δεν αφορά πλέον το μέλλον, αλλά το παρόν. Παρά τη διαβεβαίωση ότι «η κυβέρνηση δεν αιφνιδιάζεται», τα γεγονότα δείχνουν ότι η ελληνική διπλωματία ακολουθεί μάλλον παρά προλαμβάνει τις εξελίξεις.
Η Τουρκία, μεθοδικά και με διαρκή διπλωματική και στρατιωτική κινητικότητα, εδραιώνεται στη Λιβύη. Τόσο στη Δυτική (Τρίπολη) όσο και, πλέον, στην Ανατολική (Βεγγάζη). Αξιοποιώντας τις εσωτερικές ρωγμές του λιβυκού πολιτικού συστήματος, η Άγκυρα επιχειρεί τη σταδιακή εφαρμογή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019, το οποίο αμφισβητεί ρητά την ελληνική κυριαρχία στην υφαλοκρηπίδα νοτίως της Κρήτης και επιχειρεί να ακυρώσει πλήρως τα θαλάσσια δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η επιθετική αυτή στρατηγική δεν περιορίζεται στις νομικές και χαρτογραφικές προκλήσεις. Συνοδεύεται από μια νέα μορφή υβριδικής πίεσης, αυτή τη φορά μέσω των μεταναστευτικών ροών. Η Κρήτη βρίσκεται στο στόχαστρο. Οι αυξανόμενες αφίξεις μεταναστών από τα λιβυκά παράλια δεν αποτελούν απλή «παρενέργεια» της γεωπολιτικής αστάθειας, αλλά συνιστούν συνειδητή επιλογή πίεσης, ανάλογη με τα γεγονότα του Έβρου το 2020 ή στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το 2015, όταν η Τουρκία εργαλειοποίησε χιλιάδες ανθρώπους για να παραβιάσει μαζικά τα ελληνικά σύνορα, θαλάσσια και χερσαία.
Σήμερα, το μέτωπο έχει μετακινηθεί στο νότο, αλλά η απειλή είναι ίδια και ίσως πιο επικίνδυνη. Η ελληνική πολιτική ηγεσία καλείται να απαντήσει όχι μόνο με ρητορικές εκκλήσεις για εθνική ομοψυχία, αλλά με πράξεις: Με ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος στην Κρήτη,
με διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση μεταναστευτικών ροών ως ζητήματος εθνικής ασφάλειας και όχι μόνο ανθρωπιστικής διαχείρισης που είναι αυτονόητη υποχρέωση της Ελλάδας. Το μεταναστευτικό δεν αποσυνδέεται από το ανθρωπιστικό.
Αν η Ελλάδα το 2015 και 2020, απάντησε με στρατό, αστυνομία, με την Frontex και κυρίως με διπλωματική θωράκιση και θεσμικά επιβεβλημένη ανθρωπιστική κατανόηση, τώρα ποια είναι η στρατηγική αποτροπής;
Ασφαλώς το δημογραφικό και η έλλειψη εργατικών χεριών για χειρωνακτικές εργασίες είναι υπαρκτά προβλήματα που ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία. Ωστόσο η λύση, δεν μπορεί να στηρίζεται σε ανομολόγητες πρακτικές («απώθηση»...) ή με την ανοχή της παράνομης και ανεξέλεγκτης μετανάστευσης.

Το νέο διπλωματικό φιάσκο της Ε.Ε.

Η πρόσφατη επίσκεψη στη Βεγγάζη Υπουργών Ελλάδας, Ιταλίας και Μάλτας, συνοδεία του Επιτρόπου Μετανάστευσης της Ε.Ε., εξελίχθηκε σε διπλωματικό φιάσκο (ιταλική fiasco= πλήρης αποτυχία).
Η αποστολή των υψηλόβαθμων αξιωματούχων της ΕΕ, ζήτησε συνάντηση με τον στρατάρχη Χαφτάρ, έναν πολιτικό και στρατιωτικό παράγοντα που δεν αναγνωρίζει θεσμικά! Αποτέλεσμα; Ο Χαφτάρ και η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης έκλεισαν την πόρτα και τους ξαπέστειλαν από κει που ήρθαν.
Όταν δεν υπάρχει συνοχή στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και παλινδρομείς ανάμεσα στην επίσημη στήριξη της Τρίπολης και στις σκιώδεις επαφές με τη Βεγγάζη, καταλήγεις να μην σε παίρνει κανείς στα σοβαρά. Ούτε στη Λιβύη, ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Ελλάδα, ειδικά, επιστρέφει από τη Βεγγάζη χωρίς πολιτικό κέρδος, χωρίς διπλωματικά ερείσματα και με σοβαρό επικοινωνιακό κόστος. Κι όμως, ήταν η Αθήνα, που είχε επενδύσει στη Βεγγάζη από το 2019: Χρηματοδότησε την ανακατασκευή του λιμανιού και είχε επαφές υψηλού επιπέδου με τον Στρατάρχη Χαφτάρ, που επισκέφθηκε την Αθήνα. Αλλά απέτυχε να μετατρέψει αυτές τις επαφές σε σταθερές γεωπολιτικές θέσεις. Σήμερα, ο Χαφτάρ συνομιλεί με την Άγκυρα, ναι, με τον Ερντογάν , που κάποτε τον αποκαλούσε «εγκληματία πολέμου». Και η Αθήνα, όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός στη Βουλή , προσπαθεί να μην διαρρήξει οριστικά τις σχέσεις της ούτε με την ανατολική ούτε με τη δυτική Λιβύη, αλλά να περιορίσει τις αφίξεις μεταναστών από Λιβύη με αστυνομικού χαρακτήρα μέτρα και παράλληλα, όπως δήλωσε, θα συνεχιστεί στα θαλάσσια σύνορα η παρουσία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.
Η Τουρκία πλέον μιλά και με τη Δύση και με την Ανατολή της Λιβύης. Και το πιο ανησυχητικό; Προσπαθεί να νομιμοποιήσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο μέσα από τη Βουλή της Ανατολικής Λιβύης. Αν το πετύχει, το αφήγημα της Ελλάδας περί «ανυπόστατης συμφωνίας» μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, θα δεχθεί σοβαρό πλήγμα. Η πιθανή εφαρμογή του σύμφωνου οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών Τουρκίας και Λιβύης, ίσως να αποδυναμώσει τη βάσιμη νομική αντίρρηση της Ελλάδας. Και εν τέλει να εφαρμοστεί de facto , ως ένα ακόμη τετελεσμένο στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Και με αυτές τις ευρωπαϊκές αστοχίες και τις ακροβασίες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής , φτάνουμε στην Κρήτη. Οι μεταναστευτικές ροές από τα λιβυκά παράλια αυξάνονται. Δεν πρόκειται πλέον μόνο για ανθρωπιστικό ζήτημα, αλλά για πρόβλημα εθνικής ασφάλειας. Γι’ αυτό και το Πολεμικό Ναυτικό έχει αναπτύξει δύο φρεγάτες και ένα πλοίο υποστήριξης νοτίως της Κρήτης.
Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι, αν Ελλάδα έχει δίκιο. Το Διεθνές Δίκαιο είναι ξεκάθαρα με το μέρος μας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι: έχουμε τη στρατηγική, την πολιτική βούληση και τα αποτρεπτικά μέσα για να υπερασπιστούμε το δίκιο μας στην πράξη;
Η πρόθεση της Ε.Ε. να παγώσει την οικονομική βοήθεια προς τη Λιβύη συνιστά σαφώς ένα τιμωρητικό μέτρο.
Όμως, αρκεί αυτό για να ανακόψει τις μεταναστευτικές ροές ή να αποτρέψει τη νομιμοποίηση του τουρκολιβυκού συμφώνου;
Ή θα αποδειχθεί, για ακόμη μία φορά, πως οι ευρωπαϊκές αποφάσεις υστερούν σε αποτελεσματικότητα και ότι η Ε.Ε. είναι διεθνώς αναξιόπιστη; Είναι ερωτήματα ανοιχτά, που αναπότρεπτα θα απαντηθούν από τη δυναμική των εξελίξεων, το αμέσως προσεχές διάστημα.
Το βέβαιο είναι, πως το γεωπολιτικό περιβάλλον στη Μεσόγειο παραμένει εύθραυστο, ευμετάβλητο και εκτεθειμένο ακόμη και σε τετελεσμένα , που δεν παράγονται από το Δίκαιο, αλλά από την ισχύ, κυρίως τη στρατιωτική.