Εδώ και χρόνια, όταν οι έμποροι ερωτώνται για την κίνηση στα καταστήματα, απαντούν με το γνωστό: «Κάθε πέρυσι και καλύτερα». Η ίδια φράση επαναλαμβάνεται πλέον και στον τομέα της εστίασης, αλλά και στον τουρισμό γενικότερα. Ωστόσο, η συνεχής αναπαραγωγή της συγκεκριμένης ατάκας δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα. Γιατί αν κάθε χρονιά ήταν χειρότερη από την προηγούμενη, τότε θα έπρεπε να εντοπίσουμε εκείνη τη μυθική χρονιά που επιτρέπει διαρκή χειροτέρευση χωρίς συνέπειες.
Για κάποιους, η έκφραση δυσφορίας έχει γίνει συνήθεια· για άλλους, αποτελεί αφορμή για συντεχνιακές διεκδικήσεις. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις και κλάδους, η κατάσταση φέτος είναι πράγματι χειρότερη από προηγούμενες χρονιές, και η αλήθεια χάνεται μέσα στη φθαρμένη ρητορική. Πρόκειται για ένα φαινόμενο παρόμοιο με το παραμύθι του «λύκου στα πρόβατα»: Όταν ο "συναγερμός" γίνεται μόνιμος ήχος, κανείς δεν δίνει σημασία την κρίσιμη στιγμή.
Ιδιαίτερα στον τομέα του μικρεμπορίου -και ειδικότερα της ένδυσης και της υπόδησης- σε περιοχές όπως η Μεσσηνία, η κατάσταση έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολη. Τα πολυκαταστήματα ασκούν αφόρητη πίεση, τα ενοίκια είναι δυσβάσταχτα, οι τράπεζες απρόσιτες με επιτόκια απαγορευτικά. Το νέο φορολογικό και ασφαλιστικό πλαίσιο είναι ασφυκτικό, ενώ την ίδια στιγμή σημειώνεται δραματική μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών. Η πραγματικότητα, όπως έχει διαμορφωθεί, δεν αφήνει πολλά περιθώρια ούτε για παρερμηνείες ούτε για αισιόδοξες εκτιμήσεις.
Στον τουρισμό, τα πράγματα είναι λιγότερο ασφυκτικά. Η κατανάλωση έχει περιοριστεί και εδώ λόγω μείωσης εισοδημάτων, όμως η αύξηση στον αριθμό των επισκεπτών δημιουργεί προσδοκίες για κάποια εξισορρόπηση -ενδεχομένως και για υψηλότερες αποδόσεις σε σχέση με προηγούμενες χρονιές. Το σημείο που έχει αλλάξει σημαντικά είναι το περιθώριο κέρδους.
Τόσο στα τουριστικά καταλύματα όσο και στην εστίαση, οι επιβαρύνσεις έχουν αυξηθεί αισθητά. Η επιβολή τέλους διανυκτέρευσης ύψους 8 ευρώ, σε συνδυασμό με τις αυξήσεις στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, μειώνει τις αποδόσεις. Στην εστίαση, η αυστηροποίηση του φορολογικού και ασφαλιστικού πλαισίου, η αυξημένη δυσκολία κατάληψης δημόσιου χώρου, καθώς και η άνοδος του κόστους πρώτων υλών και ενέργειας, περιορίζουν τα κέρδη και δημιουργούν προβλήματα βιωσιμότητας, ιδίως για καταστήματα με περιορισμένη σεζόν.
Είναι πλέον προφανές ότι η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα κινείται μέσα σε ένα εντελώς νέο περιβάλλον. Τα πράγματα δεν είναι όπως ήταν· και στο νέο τοπίο, ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων είτε θα προσαρμοστεί είτε θα οδηγηθεί εκτός αγοράς. Οι αναγκαίες προσαρμογές δεν είναι εύκολες, ενώ πρέπει να θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα προκύψει σημαντική μείωση των εισοδημάτων για την πλειονότητα των απασχολούμενων στον κλάδο.
Οι μικρομεσαίοι, μαζί με τους δημοσίους υπαλλήλους, αποτέλεσαν για χρόνια τη ραχοκοκαλιά της λεγόμενης μεσαίας τάξης. Οι μεν μικρομεσαίοι βρίσκονται πλέον σε πορεία όχι απλώς συρρίκνωσης του εισοδήματος, αλλά αδυναμίας οικονομικής επιβίωσης. Οι δε δημόσιοι υπάλληλοι, από το 2010 και μετά, έχουν δει τα εισοδήματά τους να μειώνονται πάνω από 40%. Η μεσαία τάξη έχει πλέον «στεγνώσει» και, σε πολλές περιπτώσεις, επιβιώνει μέσω επιδομάτων, τα οποία, από τους "άριστους" αγγλομαθείς, μετονομάστηκαν σε pass.
Η συνθήκη που έχει διαμορφωθεί στην πραγματική οικονομία είναι αυτή που θα καθορίσει και τις πολιτικές εξελίξεις. Ένας μικρομεσαίος επιχειρηματίας πώς θα επιβιώσει και θα συνεχίσει να πορεύεται στις νέες συνθήκες; Υπάρχει πολιτική πρόταση που εξασφαλίζει βιωσιμότητα σε κλάδους, που δέχονται ανελέητο ανταγωνισμό από αλυσίδες; Στον τουρισμό, πώς θα μείνουν καταλύματα και καταστήματα αν δεν μειωθεί η επιβάρυνση και δεν επεκταθεί χρονικά η τουριστική σεζόν; Οι αναγκαίες μισθολογικές αυξήσεις σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, για να ενισχυθεί και η κατανάλωση, προϋποθέτουν αύξηση ανταγωνιστικότητας και ενίσχυση δημοσίων εσόδων. Όλα αυτά μαζί συνθέτουν το συνολικό οικονομικό πρόβλημα της χώρας.
Η έλλειψη μιας πειστικής πρότασης, που να στηρίζει την πραγματική οικονομία και -το σημαντικότερο- να εμπνέει αισιοδοξία στους πολίτες για τη βελτίωση της ζωής τους, είναι το μεγάλο πολιτικό ζητούμενο. Η απαισιοδοξία και η απογοήτευση οδηγούν στην απόρριψη, αλλά και σε τυφλές επιλογές. Το φετινό καλοκαίρι αναδεικνύει τα αδιέξοδα. Και το προσωπικό ταμείο του καθενός είναι βέβαιο πως θα πυροδοτήσει εξελίξεις -εξελίξεις που θα επιταχυνθούν το φθινόπωρο.
panagopg@gmail.com
