Μέσα από 14 έργα μεγάλων διαστάσεων και ένα βίντεο, η Μαρία-Ολγα μεταφράζει σε ψηφιακές απεικονίσεις, «κεντημένες» στο χέρι, τα υφαντά, τα κεντητά και τα πλεκτά που χάθηκαν ή κρύβονται σε σεντούκια. Αφουγκραζόμενη τις ανάσες των γυναικών, που σε παλαιότερες εποχές και διαφορετικές συνθήκες, μετέτρεπαν το βίωμά τους σε τέχνη, μετατρέπει κάθε βελονιά σε pixel και φέρνει το σημαντικό χθες στο ελπιδοφόρο αύριο.
Η Στυλομαντήλα της Καρπάθου, ένα παραδοσιακό νυφικό πουκάμισο από το Μενίδι Αττικής, επιτοίχια κεντήματα από τα νησιά του Ιονίου, τα κεντητικά μοτίβα της γιορτινής φορεσιάς του Αλμυρού Μαγνησίας αποτελούν έμπνευση για τη Μαρία-Ολγα Βλάχου, όπως και η αγάπη ως αιώνιος δεσμός, η οικειότητα, ο έρωτας στη σύγχρονη εποχή, η επικοινωνία μέσα από τα emojis. «Θέλω τα έργα μου να ταξιδέψουν, να συνομιλήσουν με άλλους πολιτισμούς και να δημιουργήσουν έναν κοινό τόπο αφήγησης, την τέχνη. Οραματίζομαι εγκαταστάσεις μεγαλύτερης κλίμακας, που θα αφηγούνται τις ιστορίες του τότε και του τώρα», δηλώνει η καλλιτέχνιδα.
Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου
Πότε και πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με την τέχνη; Υπήρξε κάποια καθοριστική επιρροή;
Οι γονείς μου ασχολιόντουσαν και οι δύο με τα οικονομικά παρόλα αυτά με πρωτοβουλία της μητέρας μου που είναι πάντα λίγο πιο τολμηρή πήγα σε ένα σχολείο Σχολή Χατζιδάκη πολύ καινοτόμο για την εποχή του. Από το προνήπιο μας παρακινήσαν στην καλλιέργεια γύρω από όλες τις μορφές τέχνης, συγγραφή, ζωγραφική, ηθοποιία, ανάγνωση αρχαίων κειμένων, δημοτικούς χώρους και ποίηση. Ολοι οι καθηγητές ήταν καλλιτέχνες. Νομίζω αυτό έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο στην ανάγκη μου να είμαι δημιουργική από πολύ μικρή ηλικία. Ετσι μπορούσα να εκφράσω καλύτερα τον εαυτό μου.
Θεωρείτε ότι το κέντημα ήταν ένας τρόπος έκφρασης ή ακόμα και ψυχολογικής εκτόνωσης για τις γυναίκες στο παρελθόν; Θεωρώ ότι το κέντημα, η υφαντική, η κεραμική και οποιαδήποτε μορφή χειροτεχνίας ήταν και είναι ένα καταφύγιο ηρεμίας, συγκέντρωσης για τον σύγχρονο άνθρωπο χωρίς στερεότυπα πια στο θέμα των φύλων και αυτό είναι ένα βασικό σχόλιο στη δουλειά μου. Ο χώρος και ο χρόνος που χρειάζεται κάποιος για να αφουγκραστεί τον εαυτό του. Το έμαθα αυτό από την γιαγιά μου που έπλεκε και κεντούσε κάθε μέρα την ίδια ώρα, ήταν μια μορφή ιεροτελεστίας γι’ αυτήν και πάντα μου κέντριζε το ενδιαφέρον. Εκστατική συνειδητότητα το ονομάζω εγώ και είναι αυτό που θέλω ο θεατής να νιώσει βλέποντας τα έργα μου και αυτό που νιώθω εγώ όταν τα δημιουργώ.
Πιστεύετε ότι η ψηφιακή τέχνη μπορεί να διατηρήσει την «ιερότητα» που είχε το χειροποίητο κέντημα; Τι ρόλο παίζει για εσάς η διάσταση της μνήμης στη δημιουργία αυτών των έργων;
Η ερώτηση σας μου θυμίζει το έργο μου «Mapping uncharted gods» που σχολιάζει την δύναμη και την «ιερότητα» που δίνουμε σε έννοιες και καθημερινές πρακτικές προκειμένου να νιώθουμε ασφαλής. Οι αριστοτεχνικές χειροτεχνίες του τότε που δυστυχώς εκλείπουν δεν είναι συγκρίσημες με τις χειροτεχνίες του τώρα είτε είναι ψηφιακές είτε όχι. Η τεχνολογία μπορεί να είναι ένα εργαλείο που να κρατάει τη μνήμη ζωντανή ή και όχι. Είναι θέμα καλλιτεχνικών αποφάσεων.
Το κέντημα ήταν κάποτε βασικό μέρος της καθημερινότητας των γυναικών. Πιστεύετε ότι σήμερα μπορεί να αποκτήσει νέα σημασία;
Θα μπορούσε αν κάποιος θέλει. Σε οτιδήποτε κάποιος βάζει ένα κομμάτι από το χρόνο του για να κάνει κάτι που τον ευχαριστεί και τον ταξιδεύει στο ασυνείδητό του έχει κάποια σημασία. Δεν υπάρχουν συνταγές. Ομως υπάρχει μία τάση να γυρίζουμε σε παλιές πρακτικές χειροτεχνίας προφανώς για να ξεφεύγουμε από τις οθόνες μας και για να έχουμε επαφή με το σώμα μας.
Τα παραδοσιακά κεντήματα θεωρούνταν άλλοτε κρυμμένοι θησαυροί, προστατευμένοι μέχρι τη στιγμή της επίδειξης. Πώς βλέπετε τη σχέση μας σήμερα με την παράδοση σε σύγκριση με το παρελθόν;
Και εγώ έκρυβα τα έργα μου για πολύ καιρό πριν συναντήσω την Βικτωρία Καρέλια και την Τζίνα Καρέλια και νομίζω πως το νιώθεις αυτό όταν δημιουργείς είτε φτιάχνεις ψηφιακά κεντήματα είτε κανονικά είτε κεραμικά. Με συγκινεί και με εμπνέει από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με την λαϊκή παράδοση. Βλέπω τον πλούτο, το συμβολισμό και αποτελεί για εμένα μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης...
Υπήρξαν κεντήματα ή φορεσιές που σας συγκίνησαν ιδιαίτερα κατά την έρευνά σας;
Με συγκίνησε η στυλομαντήλα της Καρπάθου πολύ και την αποδόμησα. Με συγκίνησε βαθιά η νυφική πουκαμίσα από το Μενίδι Αττικής μέρος της συλλογής φορεσιών Βικτωρίας Καρέλια και πολλά κεντήματα από το Ιόνιο. Οταν έκανα την ξενάγηση στο χώρο της συλλογής με την Μαρίνα Koμπόκη συγκινήθηκα βαθιά και με φορεσιές που δεν ήξερα. Υπάρχουν τόσες κρυμμένες ιστορίες που θέλουν να ειπωθούν που ζήτησα να μείνω στο χώρο για μήνες για να μπορέσω να «τις ακούσω».
Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι κατανοούν αμέσως τη λεπτομέρεια και την πολυπλοκότητα της δουλειάς σας ή χρειάζεται επεξήγηση;
Δεν νομίζω ότι καταλαβαίνουν αμέσως την πολυπλοκότητα αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο μου. Θέλω να νιώθουν και να κινητοποιούνται και να φύγουν με κάποιες σκέψεις, ίσως και πιο χαρούμενοι από ότι όταν μπήκαν αυτό με κάνει να αισθάνομαι ότι έχω πετύχει κάποιο στόχο μου σαν καλλιτέχνης. ένα χρώμα, μία λέξη, ένα σύμβολο είναι αρκετό.
Υπάρχουν συμβολισμοί ή αναφορές στις παραδοσιακές χειροτεχνίες στο έργο σας;
Βέβαια, η δουλειά μου είναι μία ψηφιακή χειροτεχνία και η βελόνα μου είναι το ποντίκι μου.
Οταν ξεκινήσατε να ψηφιοποιείτε τα μοτίβα, είχατε εξαρχής στο μυαλό σας την ιδέα μιας έκθεσης ή ενός μεγαλύτερου πρότζεκτ;
Η αλήθεια είναι πως ναι. Είχα την ανάγκη να δημιουργήσω και όταν κάτι φτιάνεις αυτό μετά γεννάει και άλλα πολλά πράγματα και εξελίσσεται αποκτάει μια δική του ζωή. Γιατί η τέχνη είναι μια πνευματική εργασία.
Ποια ήταν η εμπειρία σας από τη συνεργασία με τη Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια» και πώς συνέβαλε στην ανάπτυξη της έκθεσής σας;
Οπως λέω, ήταν για έμενα και την δουλειά μου ίσως η πιο υπέροχη εμπειρία που θα μπορούσα να έχω για την πρώτη μου ατομική έκθεση. Σε μια χώρα που η δημιουργικότητα και το να είσαι καλλιτέχνης είναι προνόμιο όταν έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους όπως η Βικτωρία Καρέλια, η Τζίνα Καρέλια και το Δ.Σ. του Λυκείου Ελληνίδων Καλαμάτας που αγκάλιασαν από το πρώτο δευτερόλεπτο το όραμα μου όπως και εγώ αναγνώρισα από την μεριά μου την προσφορά της συλλογής στον ελληνικό πολιτισμό νιώθεις απλά ευλογημένος και αδιανόητα ευγνώμων. Γιατί θα ήθελα να τονίσω όπως έχω πει πολλές φορές ότι δεν είναι μόνο τα εκθέματα της συλλογής που είναι θησαυροί πολιτιστικής ιστορίας, είναι και ο σχεδιασμός του χώρου που εξυπηρετούν ένα πολύ καινοτόμο όραμα για το πως πρέπει να είναι λαογραφικοί χώροι και μουσεία και πόσο πρέπει να είναι σύγχρονοι τεχνολογικά για να δημιουργούν μια ολιστική εμπειρία στον επισκέπτη και να τον εμπλέκουν συναισθηματικά. Αυτός ο χώρος είναι για μένα πολύ σημαντικός γιατί φιλοξένησε την πρώτη μου ατομική έκθεση και μιλήσανε με απόλυτη αρμονία και δεύτερον γιατί από μόνος του είναι ένα κόσμημα για τη Ελλάδα και τον υπόλοιπο πλανήτη. Αισθάνθηκα ότι τα έργα και τα εκθέματα είχαν αυτόν τον διάλογο που για χρόνια οραματιζόμουνα και ήρθε η κατάλληλη στιγμή να γίνει.
Η συνεργασία μου ήταν προτυπική, όπως ακριβώς πρέπει να είναι οι συνεργασίες με πολύ σεβασμό, κοινό όραμα και πολύ αγάπη για την ομορφιά, και το βάθος της Ελληνικής λαϊκής παράδοσης. Ολοι οι άνθρωποι που δουλεύαμε μαζί σχεδόν για ένα χρόνο και κυρίως η Τζίνα Καρέλια και η Σίσσυ Αγγελοπούλου μου έκαναν την ζωή ονειρική και πιστεύω ότι κανείς το καταλαβαίνει βλέποντας την έκθεση. Ευγνώμων για όλα τα παραπάνω και για όλους τους ανθρώπους που εργάζονται στη συλλογή που είναι σπάνιοι επαγγελματίες με πολύ πάθος για την κληρονομιά μας.
Τι ακριβώς θα δούμε στην έκθεσή σας;
Στην έκθεση θα δείτε 12 έργα τυπωμένα σε καμβά μεγάλων διαστάσεων, 1 ψηφιακό έργο και μία εγκατάσταση με ειδικό φωτισμό.
Πιστεύετε ότι το κοινό κατανοεί εύκολα την ηλεκτρονική τέχνη ή χρειάζεται καθοδήγηση;
Πιστεύω ότι το κοινό πλέον είναι εκπαιδευμένο να βλέπει πολλά διαφορετικά πράγματα και σίγουρα είναι πιο ανοιχτό σε διαφορετικές μορφές τέχνης κυρίως οι πιο νέες γενιές.
Εχετε πατεντάρει την τεχνική σας ή θεωρείτε ότι η τέχνη πρέπει να διαχέεται ελεύθερα;
Η τέχνη είναι ελεύθερη δεν αισθάνθηκα την ανάγκη να το κάνω.
Ποιο είναι το όνειρό σας ως καλλιτέχνιδα;
Σαν καλλιτέχνιδα με ενδιαφέρει να μπορώ να δημιουργώ συνέχεια, χωρίς περιορισμούς και να “κινώ” ψυχικά το κοινό μου. Θέλω να ταξιδέψουν τα έργα και να έρθουν σε διάλογο και με άλλους πολιτισμούς. Σκέφτομαι και πιο μεγάλες κλίμακες. Εγκαταστάσεις που θα αφηγούνται όλες τις ιστορίες του τότε και του τώρα σε έναν κοινό τόπο, την τέχνη.
Φωτογραφίες πορτραίτων: Gerasimos Mavris
-----------------------------
Ωράριο λειτουργίας της έκθεσης: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 9 π.μ. – 2 μ.μ., Τετάρτη και Σάββατο 9 π.μ. – 2 μ.μ. και 5.30 – 8.30 μ.μ., Κυριακή 10 π.μ.– 2 μ.μ., Δευτέρα κλειστά. Επίσημη ιστοσελίδα της visual artist Μαρίας-Ολγας Βλάχου: https://mariaolgavlachou.art/
