Τρίτη, 18 Νοεμβρίου 2025 21:04

Ο Επίκουρος πάντα επίκαιρος στην πάλη ιδεαλισμού και υλισμού

Γράφτηκε από την

Ο Επίκουρος πάντα επίκαιρος στην πάλη ιδεαλισμού και υλισμού

Του Θόδωρου Σταυριανόπουλου
Μαθηματικού – Msc Ηθικής Φιλοσοφίας

Ο Επίκουρος τον 4ο πχ αιώνα βρέθηκε σε μια εποχή κατάπτωσης και παρακμής. Οι χρεωμένοι αγρότες ζητούσαν «ακύρωση των χρεών» και «αναδασμό της γης ». Οι δούλοι ξεσηκώνονταν και ζητούσαν να σπάσουν τα δεσμά τους, Η φτώχια μάστιζε τα λαϊκά στρώματα, ενώ οι ολιγαρχικοί συνεργάζονται με τους κατακτητές. Αυτή η πολυτάραχη εποχή βρίσκει αποκούμπι στις αντιλήψεις των επικούρειων και των στωικών. Για αυτό ο υλισμός υποτάχθηκε στο αίτημα της επίτευξης ηθικών σκοπών, αποβλέποντας στην δημιουργία μιας ήσυχης ζωής του ατόμου.
Ο Επίκουρος τότε οργάνωσε την σχολή του με δημοκρατικές αρχές όπου όλοι απολάμβαναν το δικαίωμα της ισοτιμίας, υποστηρίζοντας την ιδέα του κοινωνικού συμβολαίου ζώντας σε εποχή παρακμής και πολιτικού κάματου. Επίσης προπαγανδίζοντας την ιδέα της φιλίας και της αταραξίας.
Την εποχή εκείνη η ανεργία μονιμοποιείται γιατί η ελεύθερη εργασία δεν αντέχει στον ανταγωνισμό της δουλικής εργασίας. Η μετανάστευση των ανέργων ακολουθεί. Ούτε ο πλούτος ούτε η εξουσία αποτελούν μέσο προστασίας.
Τότε μία από τις επικούρειες φιλοδοξίες είναι η κατάκτηση της κοινωνικής ασφάλειας. Οι πολιτικές αξίες, που με αυτές έζησε η Ελλάδα την εποχή του μεγαλείου της είχαν χαθεί.
Το στέρεο στον επικουρισμό είναι η βεβαίωση πως ο άνθρωπος γεννήθηκε για τη χαρά, πως η χαρά στέκεται πάνω στο κορμί, στην ενότητα της συνείδησης και της σάρκας.
Αυτό που προτείνει ο Επίκουρος σε αντιδιαστολή με τον Χριστιανισμό είναι μια επίγεια προσπάθεια και όχι μια σωτηρία που αποτελεί φυγή προς τον ουρανό.
Ο Επίκουρος ήταν ο τελευταίος μεγάλος φιλόσοφος της αρχαίας Ελλάδας που άσκησε μεγάλη επίδραση στους σύγχρονους.
Η συμβολή του Επίκουρου στη νεότερη Φιλοσοφία έγκειται κυρίως στην ηθική του διδασκαλία, η οποία εστίασε στην επίτευξη της ευδαιμονίας μέσω της αταραξίας (εσωτερική γαλήνη) και της φυσικής γνώσης. Επιπλέον, η πρακτική φύση της φιλοσοφίας του, ως μέσο βελτίωσης της ζωής, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ανάπτυξη των ανθρωπιστικών θεωριών. 
Η «επικούρεια στάση ζωής» είναι μια φιλοσοφία που διδάσκει την επίτευξη της γαλήνης και της ευτυχίας μέσω της φρόνησης, της ηθικής και της δικαιοσύνης, αποφεύγοντας τους φόβους, τις υπερβολές και τους πόνους. Βασίζεται στην απλότητα, τη σοφία και τη φιλία, ενώ παράλληλα απελευθερώνει τον άνθρωπο από φόβους όπως ο φόβος των θεών και ο θάνατος.
Βασικές αρχές της επικούρειας στάσης ζωής αποτελούν οι:
• Φρόνηση και το μέτρο που καθοδηγούν τον άνθρωπο να ζει σύμφωνα με τη λογική, αποφεύγοντας τις υπερβολές στις επιθυμίες του.
•  Η ευτυχία που συνδέεται άμεσα με τη φρόνηση, την ηθική και τη δικαιοσύνη.
• Η απλότητα στη ζωή οδηγεί σε μια πιο γαλήνια ύπαρξη, μακριά από την παραζάλη των επιθυμιών.
• Η φιλία θεωρείται βασικός πυλώνας για μια ουσιαστική και ευχάριστη ζωή. 
• Ένας σημαντικός στόχος είναι η απαλλαγή από τους φόβους, κυρίως αυτούς που σχετίζονται με τους θεούς και τον θάνατο.
Η επίτευξη αυτής της στάσης ζωής απαιτεί μια συνεχή και επίμονη καθημερινή προσπάθεια. 
ΥΓ. Καλεσμένος της ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ είναι ο εξαίρετος Καθηγητής Γενετικής και Φιλόσοφος Χρήστος Γιαπιτζάκης. Θα μιλήσει το Σάββατο 22 Νοεμβρίου στις 7.30 μμ στο ξενοδοχείο REX στην Καλαμάτα με θέμα: «Ο επιστημονικός ανθρωπισμός του Επίκουρου και η ψυχοσωματική υγεία του ανθρώπου».