Η ΕΕ παίρνει μέτρα για τον έλεγχο της παράτυπης μετανάστευσης και για επιστροφές μεταναστών, των οποίων τα αιτήματα για άσυλο απορρίπτονται. Για την καλύτερη κατανομή των ευθυνών, τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε μέτρα αλληλεγγύης, αν και κάποιες κυβερνήσεις είναι επιφυλακτικές.
Τη Δευτέρα, οι χώρες της ΕΕ υποστήριξαν μια σημαντική αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, μεταξύ άλλων υιοθετώντας την ιδέα να δημιουργούνται «κόμβοι επιστροφών» εκτός του 27μελούς συνασπισμού για αιτούντες άσυλο οι οποίοι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής.
Κατά τη συνεδρίασή τους στις Βρυξέλλες, οι υπουργοί Εσωτερικών έδωσαν το πράσινο φως για ένα πακέτο μέτρων, καθώς οι ευρωπαϊκές κυβέρνησεις δέχονται πίεση να υιοθετήσουν σκληρότερη στάση και η αντίδραση της κοινής γνώμης στη μετανάστευση τροφοδοτεί κέρδη της ακροδεξιάς στις κάλπες.
Η μείωση της εισόδου παράτυπων μεταναστών στην Ευρώπη -σημείωσε πτώση κατά περίπου 20% το πρώτον εξάμηνο του 2025, σύμφωνα με τον οργανισμό της ΕΕ για τη διαχείριση των συνόρων Frontex- δεν μείωσε την πίεση για ανάληψη δράσης στο επίμαχο θέμα.
«Πρέπει να επιταχύνουμε», λέει ο επίτροπος της ΕΕ για τη Μετανάστευση Μάγκνους Μπρούνερ, «ώστε οι άνθρωποι να αισθανθούν ότι ελέγχουμε αυτό που συμβαίνει».
«Τρεις στους τέσσερις παράτυπους μετανάστες, για τους οποίους έχει εκδοθεί στην ΕΕ απόφαση για την επιστροφή τους, συνεχίζουν να παραμένουν εδώ αντί να επιστρέψουν στην πατρίδα τους», λέει ο δανός υπουργός Μετανάστευσης Ράσμους Στόκλουντ, ο οποίος προήδρευσε των συνομιλιών. «Πιστεύω ότι οι νέοι κανόνες μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά ώστε οι αριθμοί αυτοί να βελτιωθούν», πρόσθεσε.
Η συμφωνία συνήφθη στο πλαίσιο του Συμφώνου της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο εγκρίθηκε πέρυσι και θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούνιο 2026. Έχει στόχο να διευκολύνει μια καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης, πιο αποτελεσματικούς ελέγχους και ταχύτερες επιστροφές των αιτούντων άσυλο των οποίων το αίτημα απορρίπτεται.
Οι νέες πρωτοβουλίες έχουν προκαλέσει απογοήτευση μεταξύ ακτιβιστών που εργάζονται με μετανάστες. Περισσότερες από 200 οργανώσεις είχαν ήδη επικρίνει εκ των προτέρων τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Αντί να επενδύει στην ασφάλεια, την προστασία και τη συμπερίληψη, η ΕΕ επιλέγει πολιτικές που θα σπρώξουν περισσότερους ανθρώπους στον κίνδυνο και σε μια νομική ασάφεια», λέει η Σίλβια Κάρτα της PICUM, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που βοηθάει παράτυπους μετανάστες.
- Αυστηρότεροι κανόνες -
Οι αυστηρότεροι κανόνες που υποστηρίζονται τώρα από τα κράτη μέλη θα επιτρέπουν:
- Το άνοιγμα κέντρων έξω από τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα οποία θα στέλνονται μετανάστες, τα αιτήματα των οποίων για άσυλο απορρίπτονται - οι αποκαλούμενοι «κόμβοι επιστροφών»
- Σκληρότερες ποινές για μετανάστες που αρνούνται να φύγουν από το ευρωπαϊκό έδαφος
- Αποστολή μεταναστών σε χώρες που δεν είναι οι χώρες προέλευσής τους, αλλά τις οποίες η Ευρώπη θεωρεί «ασφαλείς»
Οι υπουργοί της ΕΕ συμφώνησαν να χαρακτηρίσουν το Κόσοβο, το Μπανγκλαντές, την Κολομβία, την Αίγυπτο, την Ινδία, το Μαρόκο και την Τυνησία ασφαλείς χώρες προέλευσης.
Όλες οι υποψήφιες για ένταξη χώρες ανταποκρίνονται επίσης εν γένει στα κριτήρια για το χαρακτηρισμό τους ως ασφαλών χωρών προέλευσης. Εντούτοις υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως όταν μια χώρα βρίσκεται σε πόλεμο -όπως είναι αυτή τη στιγμή η περίπτωση της Ουκρανίας- ή όταν κυρώσεις επιβάλλονται στη χώρα από τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν επίσης σε αλλαγές στην έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας. Αντίθετα με τους κανόνες που ίσχυαν προηγουμένως, δεν θα απαιτείται πλέον άμεσος δεσμός του αιτούντος με την εν λόγω ασφαλή τρίτη χώρα.
Μια τρίτη χώρα θεωρείται πλέον ασφαλής όταν έχει συνάψει συμφωνία με μια χώρα η οποία σέβεται τις διεθνείς προδιαγραφές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Στόχος είναι να μειωθεί το βάρος στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου με την απέλαση ανθρώπων σε χώρες οι οποίες δεν ανήκουν στην ΕΕ και στις οποίες μπορούν να ζητήσουν προστασία.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν επίσης στους αριθμούς για τη «δεξαμενή αλληλεγγύης» 2026. Έχουν στόχο τη δικαιότερη κατανομή των αιτούντων άσυλο μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ στο μέλλον, με στόχο να ανακουφισθούν από το βάρος οι χώρες που πλήττονται ιδιαίτερα.
Η δεξαμενή αλληλεγγύης απαιτεί από τα κράτη μέλη να δέχονται τη μετεγκατάσταση μεταναστών στο έδαφός τους, να συνεισφέρουν οικονομικά ή να παρέχουν επιχειρησιακή υποστήριξη. Για το 2026, οι αριθμοί ορίσθηκαν στις 21.000 μετεγκαταστάσεις ή στα 420 εκατομμύρια ευρώ οικονομικής συνεισφοράς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία δέχονται μεταναστευτική πίεση. Οι χώρες αυτές μπορούν να επωφεληθούν από τα μέτρα αλληλεγγύης και μπορεί να εξαιρεθούν από τη συνεισφορά στη δεξαμενή αλληλεγγύης.
