Ο Άγιος Φανούριος, που γιορτάζει στις 27 Αυγούστου, είναι ένας από τους πιο αγαπητούς αγίους του ελληνικού λαού. Η ιστορία του παρέμεινε άγνωστη για πολλούς αιώνες, ενώ οι πηγές που υπάρχουν, αναφέρουν τον Άγιο Φανούριο χωρίς λεπτομέρειες για το που και πότε έζησε ακριβώς. Ωστόσο, τον 14^ο αιώνα μ.Χ. στη Ρόδο, βρέθηκε ένας αρχαίος ναός με κατεστραμμένες εικόνες, μεταξύ των οποίων υπήρχε και η εικόνα ενός αγίου που έγραφε το όνομα «ὁ ἅγιος Φανῶ..». Τότε ο μητροπολίτης Ρόδου, Νείλος ο Β΄ ο Διασπωρινός (1355-1369 μ.Χ.) ανοικοδόμησε τον αρχαίο ναό, τον αφιέρωσε στο όνομα του Αγίου Φανουρίου και μετά συνέταξε και την Ακολουθία του.

Στην εικόνα ο νεαρός  Άγιος Φανούριος έχει ενδυμασία στρατιώτη και κρατάει στο δεξί του χέρι ένα σταυρό με μια αναμμένη λαμπάδα. Γύρω από την εικόνα υπάρχουν τα 12 μαρτύρια του, που περιλαμβάνουν μαστιγώματα, λιθοβολήματα, σιδερένια νύχια, καψίματα και φυλάκιση.

Εμφανίζεται επίσης σε ένα Συναξάριον του 19^ου αιώνα, που φυλάσσεται στο Βατικανό και περιγράφει κάποια θαύματα του αγίου. Το πιο γνωστό αναφέρεται στα χρόνια που εξουσίαζαν την Κρήτη οι Ενετοί, οι οποίοι απαγόρευαν την παρουσία Ορθόδοξων Αρχιερέων στην Κρήτη. Για το λόγο αυτό, τέσσερες άνδρες  από την Κρήτη, προκειμένου  να χειροτονηθούν, αναγκάστηκαν να μεταβούν  στην Κορώνη της Πελοποννήσου. Κατά την επιστροφή τους όμως στην Κρήτη, τους αιχμαλώτισαν οι Αγαρηνοί και τους πήγανε στα Παλάτια της Τουρκίας (Μίλητος). Όταν ο πνευματικός των κληρικών έμαθε για την αιχμαλωσία, επισκέφθηκε τον μητροπολίτη Νείλο στη Ρόδο να ζητήσει βοήθεια. Εκείνος του έκανε λόγο για τον Άγιο Φανούριο προτρέποντας τον να ζητήσει την βοήθεια του Αγίου. Πράγματι έγινε το θαύμα και οι αιχμάλωτοι αρχιερείς ελευθερώθηκαν. Από ευγνωμοσύνη τότε, ο πνευματικός μετέφερε αντίγραφο της εικόνας του Αγίου Φανουρίου στην Κρήτη, όπου καθιερώθηκε  και διατηρείται μέχρι σήμερα η μεγάλη λατρεία του Αγίου στο νησί. Μετέπειτα, η λατρεία του Αγίου απλώθηκε σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Η αγάπη και η τιμή με την οποία περιβάλλεται ο Άγιος Φανούριος έγινε αφορμή να δημιουργηθούν διάφορες ωραίες και ευλαβείς παραδόσεις στο λαό μας, ανάμεσα στις οποίες είναι και το εορταστικό έθιμο της  «Φανουρόπιτας» που γίνεται την παραμονή της εορτής του. Η παράδοση άλλοτε λέει ότι η πίτα γίνεται με 12 υλικά που συμβολίζουν τα 12 μαρτύρια του αγίου, άλλοτε με  7 ή 9 που συμβολίζουν τα μυστήρια της εκκλησίας, ή τις μέρες δημιουργίας, αλλά και τα Αγγελικά τάγματα.  Η πίτα αυτή είναι συνήθως μικρή και στρογγυλή σαν μικρός άρτος και μοιράζεται στους πιστούς.

Γίνεται άλλοτε για να φανερώσει κάποιο χαμένο αντικείμενο ή κάποια χαμένη υπόθεση ή ακόμα και την υγεία σε κάποιον ασθενή κι άλλοτε σαν ένα πράξη ευχαρίστησης προς τον Άγιο.

Οι πιστοί λένε, κατά την παράδοση, «Άγιε μου Φανούρη, φανέρωσε μου το….. και εγώ θα φτιάξω μια πίτα για την ψυχή της μάνας σου».

Σύμφωνα με την παράδοση, η μητέρα του Αγίου Φανουρίου ήταν  σκληρή και απάνθρωπη με τους φτωχούς και τους συμπεριφερόταν πολύ άσχημα. Ο γιος της προσπάθησε να τη σώσει, αλλά δεν τα κατάφερε. Και έτσι ο Άγιος παρακάλεσε να μη φτιάχνουν τίποτα για αυτόν, αλλά μόνο για τη μνήμη και την ψυχή της μητέρας του.

Η συνταγή είναι από το βιβλίο «Σαρακοστιανά»: Μεσογειακή, νηστίσιμη, χορτοφαγική κουζίνα, Γεωργία Σ. Κοφινά -Μαριγούλα Δ. Κοκκίνου, 27η έκδοση Φεβρουάριος 2015, Εκδόσεις Πορφύρα

Φανουρόπιτα

(με 9 υλικά)

Υλικά για 24-30 κομμάτια:

1. 4 φλιτζάνια αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
2. 1 κουταλάκι γλυκού κανέλλα
3. 1 φλιτζάνι σπορέλαιο
4. 1 φλιτζάνι και 2 κουταλιές σούπας ζάχαρη
5. 1 φλιτζάνι χυμό πορτοκαλιού
6. ½ φλιτζάνι νερό
7. Ξύσμα ενός λεμονιού
8. 1 φλιτζάνι μαύρες και ξανθές σταφίδες μαζί
9. ½ φλιτζάνι καρυδόψιχα χοντροκοπανισμένη

Για το πασπάλισμα:

• Ζάχαρη άχνη
• Λίγη κανέλλα

Σημείωση:

• Μπορούμε να αντικαταστήσουμε το αλεύρι που φουσκώνει μόνο του με αλεύρι για όλες τις χρήσεις. Τότε προσθέτουμε 2 κουταλάκια γλυκού μπέικιν πάουντερ και 1 κουταλάκι γλυκού σόδα.

• Μπορούμε να αντικαταστήσουμε το σπορέλαιο με ένα ελαφρύ ελαιόλαδο για να είναι πιο κοντά στην αυθεντική παραδοσιακή Φανουρόπιτα. Ή να βάλουμε 50% σπορέλαιο και 50% ελαιόλαδο.

Διαδικασία

1. Ανακατεύουμε το αλεύρι με την κανέλα.
2. Βάζουμε σε μπολ το λάδι, τη ζάχαρη, τον χυμό πορτοκαλιού, το νερό και το ξύσμα λεμονιού.
3. Χτυπάμε το μίγμα μερικά λεπτά και ρίχνουμε το αλεύρι, τη σταφίδα και τακαρύδια. Ανακατεύουμε το μίγμα καλά.
4. Απλώνουμε το μείγμα σε ένα λαδωμένο και πασπαλισμένο με αλεύρι ταψί (με διάμετρο 28-30 εκ.).
5. Ψήνουμε τη φανουρόπιτα σε προθερμασμένο φούρνο στους 180°C για 45 λεπτά.
6. Όταν κρυώσει, κοσκινίζουμε την επιφάνεια με ζάχαρη άχνη και λίγη κανέλλα και κόβουμε την πίτα σε τετράγωνα κομμάτια.

Τιπς για επιτυχημένη Φανουρόπιτα

• Επειδή πρόκειται για παραδοσιακό έδεσμα δεν ψήνεται η Φανουρόπιτα σε φόρμα κέικ, ούτε αναποδογυρίζεται. Σερβίρετε κατευθείαν από το ταψί.
• Αν χρησιμοποιήσετε μίξερ για το ανακάτεμα, προσθέτετε το αλεύρι τμηματικά και ανακατεύετε μόνο όσο χρειάζεται για να ενσωματωθεί στο υγρό μίγμα. Το υπερβολικό ανακάτεμα έχει το αποτέλεσμα να γίνει το γλυκό σκληρό ή να τρίβεται εύκολα.
• Ψήνετε καλύτερα στο δεύτερο από κάτω ράφι, με αντιστάσεις και όχι με αέρα, ώστε να ψηθεί ομοιόμορφα ο πάτος και να μην πάρει πολύ χρώμα η επιφάνεια.
• Πριν προσθέσετε τις σταφίδες, να τις πασπαλίζετε με λίγο αλεύρι. Αυτό αποτρέπει τις σταφίδες να κολλάνε μεταξύ τους και έτσι μοιράζονται ομοιόμορφα στο μίγμα.