Η χώρα έχει μπει σε έναν νέο πολιτικό κύκλο. Είναι προφανές ότι οι κάλπες, όποτε κι αν στηθούν, δεν θα βγάλουν αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ενώ θα είναι εξαιρετικά δύσκολο -αν όχι απίθανο- να προκύψει τέτοια ακόμα και με επαναληπτικές εκλογές. Το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει εντελώς νέα δεδομένα στο πολιτικό σύστημα και τις ισορροπίες του.
Όσο πλησιάζουμε προς τις εκλογές -που όλα δείχνουν ότι, το αργότερο, θα γίνουν του χρόνου το φθινόπωρο- και οι πολίτες θα συνειδητοποιούν ότι η επόμενη κυβέρνηση δεν θα είναι μονοκομματική, τόσο θα απελευθερώνονται δυνάμεις. Η απομάκρυνση από την «ασφάλεια» της μονοκομματικής κυβέρνησης και η επιλογή των κυβερνητικών συνεργασιών θα οδηγήσει σε νέο κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος, όπου ενδέχεται να μην αρκούν ούτε δύο κόμματα για τον σχηματισμό κυβέρνησης, που θα διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Η επικράτηση μιας τέτοιας πολιτικής κατάστασης δεν τρομάζει πλέον· αντίθετα, αρχίζει να γίνεται δελεαστική. Τα μονοκομματικά συστήματα -και μάλιστα όπως τα ζήσαμε τα τελευταία χρόνια με τον «επιτελικό έλεγχο» των πάντων από μια μικρή ομάδα γύρω από τον πρωθυπουργό- δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Η αποτελεσματικότητα που ευαγγελίζονταν, δεν αποδείχθηκε στην πράξη, ενώ αντίθετα υπήρξαν σοβαρές δυσλειτουργίες, που έπληξαν θεσμούς και δημιούργησαν μια κατάσταση που παραπέμπει σε τριτοκοσμικές χώρες και όχι σε μια φιλελεύθερη ευρωπαϊκή δημοκρατία.
Οι πολίτες δείχνουν ότι δεν εμπιστεύονται πλέον κανένα κόμμα και κανένα πρόσωπο σε βαθμό που να του επιτρέπουν να κυβερνά μόνο του με τους συνεργάτες του. Ο σημερινός πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίζεται στις δημοσκοπήσεις να προηγείται των υπόλοιπων πολιτικών αρχηγών, αλλά όχι με τα ποσοστά του παρελθόντος, ενώ κάθε μέρα που περνά υποχωρεί η δημοτικότητά του. Και το σημαντικότερο: Ανοίγει μεγαλύτερο χάσμα με τα υπόλοιπα κόμματα, τόσο τα υπάρχοντα όσο και όσα πιθανολογείται ότι θα δημιουργηθούν. Το κλίμα ψυχρότητας που επικράτησε την Πέμπτη το βράδυ στο Προεδρικό Μέγαρο δείχνει πολλά για τις ιδιαίτερα κακές σχέσεις ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο.
Η Ν.Δ., με αρχηγό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ακόμα και με τις σημερινές δημοσκοπήσεις, απέχει πολύ από την αυτοδυναμία, ακόμα και από την πιθανότητα διεκδίκησής της με διπλές ή και τριπλές εκλογές. Κάτι που δεν συνέβαινε και δεν ίσχυε στο παρελθόν. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι, αν χάσει την απόλυτη πλειοψηφία στις επόμενες εκλογές, θα αναγκαστεί να αποχωρήσει από τη θέση του, μιας και είναι σχεδόν αδύνατο να συγκροτηθεί κυβέρνηση συνεργασίας με τον ίδιο στη θέση του πρωθυπουργού.
Όσο πλησιάσουμε στις εκλογές και όσο γίνεται κατανοητό από τους πολίτες ότι δεν υπάρχει πλέον πιθανότητα κάποιο κόμμα να διεκδικήσει αυτοδύναμα και αυτόνομα την εξουσία, θα αλλάξουν τα διλήμματα και οι προτεραιότητες. Όταν ο πολίτης δεν θα αποφασίζει με το «εγώ ή το χάος», θα αναζητά λύσεις που θα αποτρέψουν το χάος μέσα από πιθανές κυβερνητικές συμμαχίες και πρόσωπα, που θα εμπνέουν εμπιστοσύνη και θα εγγυώνται ταυτόχρονα τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών των πολιτών.
Η πολιτική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί είναι αποτέλεσμα του οικονομικού αδιεξόδου, στο οποίο βρίσκεται η συντριπτική πλειοψηφία των νοικοκυριών. Της έλλειψης ελπίδας για οικονομική ανάκαμψη σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο. Της αδυναμίας αντιμετώπισης των χρόνιων παθογενειών και της διαπίστωσης ότι μας προσπερνούν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες και ανταγωνιζόμαστε με τη Βουλγαρία για την τελευταία θέση. Αυτό δημιουργεί την πεποίθηση ότι η χώρα και οι πολίτες χρειάζονται πολιτική αλλαγή.
Η «συνταγή της αλλαγής» μπορεί ακόμα να μην έχει βρεθεί, αλλά οι πολίτες -μέσα από τις αντιφατικές, σε πρώτη ανάγνωση, επιλογές τους- φαίνεται ότι είναι αποφασισμένοι να την αναζητήσουν και, στο τέλος, να την επιβάλουν. Το γνωστό κλισέ υποστηρίζει -και ορθά- ότι στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα ούτε μοναδικές και ανεπανάληπτες λύσεις. Οι πολίτες, επιπρόσθετα, πρώτα καταδικάζουν πολιτικές και πρόσωπα και σε δεύτερο χρόνο αναζητούν λύσεις κυβερνησιμότητας.
Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε στη φάση της καταδίκης και, στην πορεία μέχρι τις εκλογές, θα προκύψουν τα πρόσωπα και τα κόμματα που θα συγκροτήσουν τη νέα κυβέρνηση. Η πορεία, αναμφίβολα, δεν θα είναι εύκολη και ευθύγραμμη, αλλά τα πράγματα φαίνεται πως έχουν πάρει τον δρόμο τους -χωρίς, βεβαίως, να έχουμε ακόμα καθαρή εικόνα για την κατάληξη και τους νέους πρωταγωνιστές.
panagopg@gmail.com
