Η Ευρώπη από πρωταγωνίστρια μεταλλάσσεται σε παρία. Οι ηγέτες που κάποτε την καθοδηγούσαν δεν υπάρχουν πια. Οι σημερινοί ηγέτες, ανίκανοι για την οικονομική της ανάπτυξη, για τη δικαιοσύνη, για τη στοιχειώδη φροντίδα των λαών τους αλλά πρώτα απ’ όλα για την ασφάλεια και την ειρήνη, κονταίνουν όλο και περισσότερο.

Το γυαλί ήταν βαθιά ραγισμένο, όλοι το γνώριζαν. Η διάλυσή του όμως ήρθε πρόσφατα, στις 13 Νοεμβρίου, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Κεντροδεξιά για πρώτη φορά εγκατέλειψε τους συμμάχους της Σοσιαλιστές και Φιλελεύθερους και συμμάχησε με την Ακροδεξιά για να παρθεί απόφαση που αποδυναμώνει τους κανόνες για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο διαπραγματευτής των Σοσιαλιστών Ρενέ Ρεπάσι θύμισε στους ευρωβουλευτές το φάντασμα της δεκαετίας του 1930, όταν οι συντηρητικοί στη Γερμανία έσπασαν τη συμμαχία τους με τους Σοσιαλδημοκράτες και μπήκαν στην κυβέρνηση με τους ναζί. Γρήγορα συμπεράσματα ή ομοιότητες με το τότε;

Ο βηματισμός στην προσέγγιση ακροδεξιών και κεντροδεξιών σήμερα είναι προοδευτικός, σταθερός και αναμενόμενος, κανέναν δεν εκπλήσσει. Θα ήμασταν όμως «ευτυχείς» εάν η προσέγγιση αφορούσε μόνο την κλιματική αλλαγή και τις οδυνηρές συνέπειές της. Ολόκληρο το φάσμα των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.) έχει εισέλθει σε ένα καθοδικό σπιράλ στο οποίο συχνά συμμετέχει ενεργά και η σοσιαλδημοκρατία με αιχμές του δόρατος την πολεμική οικονομία, την τεχνολογική ένδεια και το σταδιακό ξήλωμα του κράτους δικαίου.

Η στροφή στην πολεμική οικονομία δείχνει πρωτίστως δύο πράγματα: την αποτυχία της Ε.Ε. να παραμείνει μια πρωτοποριακή οικονομική δύναμη, αλλά κυρίως την τυφλότητά της απέναντι σε πιθανή αυτοκαταστροφή της, παραβλέποντας το σχετικά πρόσφατο παρελθόν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την εφιαλτική σημερινή πραγματικότητα της πυρηνικής ενέργειας.

Η συνοχή των κοινωνιών της Ε.Ε. έχει θρυμματιστεί λόγω των πολιτικών που κάνουν τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Η προσπάθεια για δημιουργία μιας τεχνητής συνοχής μέσω της εμπόλεμης κατάστασης και του φόβου ακούει πλέον στο όνομα της πολεμικής οικονομίας, με ιαχές για ψεύτικη ανάπτυξη ενώ τα τύμπανα του πολέμου όλο και πλησιάζουν.

Ομως, αποτελεί όντως η Ρωσία πραγματικό κίνδυνο για την Ευρώπη; Η Ρωσία έχει ξεκινήσει έναν πόλεμο που δεν μπορεί να τελειώσει, οι δαπάνες της για τους εξοπλισμούς είναι ασύγκριτα χαμηλότερες από αυτές του ΝΑΤΟ, ενώ ο Πούτιν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι οι ΝΑΤΟϊκοί υποδαυλίζουν την άποψη πως ο πόλεμος με τη Ρωσία βρίσκεται προ των πυλών. Ποιος μπορεί να παραβλέψει άλλωστε ότι, ενώ οι ηγέτες της Ευρώπης και οι ΗΠΑ είχαν διαβεβαιώσει τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τον Φεβρουάριο του 1990 ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ούτε σπιθαμή ανατολικά, σήμερα η Ρωσία ασφυκτιά γιατί το ΝΑΤΟ ακουμπάει στα σύνορά της;

Εν πολλοίς τα επιχειρήματα για τη θεαματική στροφή προς τις αμυντικές επενδύσεις στηρίχτηκαν στις προτάσεις της έκθεσης Ντράγκι ότι επενδύσεις ύψους 800 δισ. στους αμυντικούς εξοπλισμούς θα φέρουν γενικότερη ανάπτυξη στην Ευρώπη. Σχεδιάζεται λοιπόν να δοθούν 800 δισ. (σχέδιο ReArm Europe) και 150 δισ. (σχέδιο SAFE), χωρίς ωστόσο να έχει προηγηθεί ανάκαμψη, εφόσον ο ρυθμός ανάπτυξης στην ευρωζώνη δεν ξεπερνά το 0,5%.

Οπως καταδεικνύει αντίθετα η έκθεση του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, κάθε 1 δισεκατομμύριο δολάρια που δαπανάται δημιουργεί 11.200 θέσεις εργασίας εάν επενδυθεί σε στρατιωτικές δαπάνες, 16.800 θέσεις εάν επενδυθεί στην καθαρή ενέργεια, 17.200 θέσεις εάν επενδυθεί στην Υγεία και 26.700 θέσεις εάν επενδυθεί στην Παιδεία.

Η Ε.Ε. μένει όλο και περισσότερο πίσω στην τεχνολογική εξέλιξη, πίσω από τις ΗΠΑ και την Κίνα και βρίσκεται σε πορεία αποβιομηχάνισης. Βασικός λόγος είναι η επικράτηση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής του ατομικού κέρδους σε βάρος του συλλογικού, όπου δεν υπάρχουν περιθώρια κέρδους για την κοινωνία παρά μόνο για εκείνα τα άτομα που είναι κυρίαρχα στο παιχνίδι.

Η κοινωνική υπευθυνότητα, η συνεργατικότητα και η αλληλεγγύη σταδιακά εκλείπουν. Η Ευρώπη απαρνήθηκε τη φτηνή ρωσική ενέργεια, παραμέλησε την Παιδεία και την έρευνα, τα μέτρα καταστολής αυξήθηκαν και οι ολιγάρχες επιβάλλουν τη θέλησή τους στις κυβερνήσεις. Το αποτέλεσμα είναι η τρομακτική αύξηση των κερδών των ολιγαρχών, η φτωχοποίηση των λαών και οι εντεινόμενες κοινωνικές αναταραχές με επικίνδυνες προεκτάσεις. Η Ε.Ε. κλείστηκε στον εαυτό της.

Στην Ευρώπη σήμερα υπάρχουν συσσωρευμένα κεφάλαια, πτώση του ποσοστού κέρδους αλλά και αγωνία των ελίτ για άμεσο κέρδος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, σύμφωνα με τη μαρξιστική προσέγγιση, εκδηλώνονται οικονομικές κρίσεις στον καπιταλισμό που συχνά οδηγούν στον πόλεμο προκειμένου να «απαξιωθεί» μέρος του κεφαλαίου και να δημιουργηθούν νέες αγορές.

Η Ευρώπη από πρωταγωνίστρια μεταλλάσσεται σε παρία. Οι ηγέτες που κάποτε την καθοδηγούσαν δεν υπάρχουν πια. Οι σημερινοί ηγέτες, ανίκανοι για την οικονομική της ανάπτυξη, για τη δικαιοσύνη, για τη στοιχειώδη φροντίδα των λαών τους αλλά πρώτα απ’ όλα για την ασφάλεια και την ειρήνη, κονταίνουν όλο και περισσότερο. Νάνοι: ναι, αλλά πόσο;