Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη και η περιοδεία Τραμπ στη Μέση Ανατολή σηματοδοτούν νέα γεωστρατηγικά δεδομένα. Η Άγκυρα κεφαλαιοποιεί το διεθνές κενό ισχύος, ενώ η Ελλάδα παρακολουθεί χωρίς στρατηγικό αντίβαρο.

Τα όσα διαδραματίζονται στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία, με την επίσκεψη του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ στην Αραβική Χερσόνησο και τις παράλληλες συνομιλίες για το μεταπολεμικό μέλλον της Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη, δεν είναι ούτε απόμακρες ούτε ουδέτερες εξελίξεις για την Ελλάδα. Αντιθέτως, διαμορφώνουν ένα ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον όπου αναδύονται νέοι «ρυθμιστές», με την Τουρκία να επιδιώκει και να επιτυγχάνει εν μέρει, την αναβάθμισή της σε περιφερειακή δύναμη διαμεσολάβησης.
Η επιλογή της Κωνσταντινούπολης ως τόπου κρίσιμων διπλωματικών διεργασιών δεν είναι σύμπτωση. Αντανακλά τη συστηματική προσπάθεια της Άγκυρας να παγιώσει ρόλο γέφυρας μεταξύ Ανατολής και Δύσης, αξιοποιώντας τις ρωγμές του διεθνούς συστήματος.
Ενισχύεται η τουρκική διπλωματική αυτοπεποίθηση και από την ανοχή ή και τη σιωπηρή ενθάρρυνση ισχυρών διεθνών δρώντων (ΗΠΑ, Ρωσίας, Γερμανίας, Ιταλίας), που δεν αποκλείεται να μεταφραστεί σε πιέσεις προς την Αθήνα στο όνομα μιας δήθεν «αμοιβαίας κατανόησης» σε ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος, δηλαδή σε διευθετήσεις που εξυπηρετούν τις τουρκικές αναθεωρητικές αξιώσεις, εις βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Η αναβάθμιση της Τουρκίας σε γεωπολιτικό «κόμβο» δεν συνιστά απλώς διπλωματική επιτυχία της Άγκυρας, είναι παράλληλα και ένδειξη ελληνικής στρατηγικής αμηχανίας.
Στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης, στο ανάκτορο Ντολμά Μπαχτσέ, εκεί όπου η Ιστορία συναντά τις γεωπολιτικές σκιές της, διεξήχθη την Παρασκευής 16 Μαΐου 2025, ο πρώτος γύρος διπλωματικών επαφών, μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας, ΗΠΑ και Τουρκίας και με την ηχηρή απουσία της Ε.Ε.
Η συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη επιβεβαίωσε την διάσταση απόψεων των εμπολέμων. Οι απαιτήσεις της Ρωσίας για ουκρανική υποχώρηση από κατεχόμενες περιοχές δεν συνιστούν διαπραγμάτευση, αλλά τελεσίγραφο. Η Ουκρανία, δεν μπορεί να αποδεχθεί εδαφικό ακρωτηριασμό ως τίμημα για το τέλος των εχθροπραξιών.
Η Ρωσία, επειδή εκτιμά ότι είναι η νικήτρια του πολέμου, αξιώνει την de facto αναγνώριση των εδαφών που κατέχει στην Ανατολική Ουκρανία. Η Ουκρανία παλεύει για την επιβίωσή της ως κυρίαρχο κράτος και απορρίπτει τις ρωσικές αξιώσεις. Οι ΗΠΑ προωθούν τα Ευρασιατικά τους συμφέροντα, αφού εξασφάλισαν τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας, μέρος από τους ενεργειακούς της πόρους και την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Ουκρανίας. Η Ευρώπη είναι απούσα, θεάται απλώς την εξέλιξη ενός πολέμου που θα καθορίσει το μέλλον της.

ΗΠΑ, Ουκρανία, Μέση Ανατολή και Τουρκία

Η περιοδεία του Αμερικανού Προέδρου Ντοναλντ Τραμπ σε Ριάντ, Ντόχα και Άμπου Ντάμπι συνιστά μια ριζικά νέα γεωπολιτική τομή. Η αιφνιδιαστική συνάντηση του Προέδρου των ΗΠΑ με τον νέο Σύρο ηγέτη Αχμέντ αλ-Σαράα και η ανακοίνωση άρσης των αμερικανικών κυρώσεων εναντίον της Δαμασκού, επανατοποθετούν τις ΗΠΑ στο κέντρο των εξελίξεων.
Το νέο συριακό καθεστώς, που αναδύθηκε μετά την ανατροπή του Άσαντ , φαίνεται να αποκηρύσσει το τρομοκρατικό παρελθόν του, να αποστασιοποιείται από το σκληροπυρηνικό και Θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης και επιχειρεί προσέγγιση με τη Δύση, με προοπτική την πιθανή ένταξή του στις Συμφωνίες του Αβραάμ, αλλά και σε συμμαχία με την Τουρκία.
Η Τουρκία, παρά τις εντάσεις του παρελθόντος με τις ΗΠΑ, αναβαθμίζεται, ως κρίσιμος περιφερειακός παράγοντας σταθερότητας. Ο Ταγίπ Ερντογάν συμμετέχει στον διάλογο, υπό τον Αμερικανό πρόεδρο, για τη μετεξέλιξη της Συρίας και εξασφαλίζει την αμερικανική ανοχή, για τον στρατιωτικό της ρόλο της Τουρκίας, στις κουρδικές περιοχές του Της Βόρειας Συρίας.
Μια εντυπωσιακή ακόμη εξέλιξη είναι ότι ο Πρόεδρος Τραμπ εκφράζει την πρόθεσή του να ξεκινήσει διάλογο με το Ιράν, υπό την προϋπόθεση αποχώρησης της Τεχεράνης από τη Συρία και του τερματισμού της υποστήριξης της σε τρομοκρατικά δίκτυα.
Οι κινήσεις αυτές προκαλούν προφανή ανησυχία στο Ισραήλ. Ο Νετανιάχου δεν κρύβει τη δυσφορία του, για τη μονομερή προσέγγιση ΗΠΑ–Συρίας, την ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας , αλλά και τα ανοίγματα της αμερικανικής διπλωματίας στο Ιράν, που αποτελεί θανάσιμο εχθρό του Ισραήλ. Ίσως η ανοχή του Τραμπ, , στα δολοφονικά σχέδια του Ισραηλινού Στρατού για ολοκληρωτικό Παλαιστινιακό Ολοκαύτωμα στη Λωρίζα της Γάζας, να μετριάσουν την εικαζόμενη δυσφορία του Ισραήλ, σχετικά με τις αμερικανικές πρωτοβουλίες, για ΣΥΡΙΑ, ΤΟΥΡΚΙΑ, ΙΡΑΝ.

Με τις τελευταίες εξελίξεις, σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία, η Άγκυρα αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα της νέας γεωπολιτικής και γεωενεργειακής πραγματικότητας.
Το αμερικανικό Πεντάγωνο ενέκρινε ήδη την πώληση πυραυλικών συστημάτων AIM-9X και AIM-120C-8 στην Τουρκία, ύψους 304 εκατ. δολαρίων, ενισχύοντας τη στρατιωτική της υπεροπλία.
Η Τουρκία επιδιώκει την επανένταξή της στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35, με την υποστήριξη του Προέδρου Τραμπ.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Τ. Ερντογάν διατηρεί στρατηγικές ισορροπίες: συνομιλεί με τον Προέδρο της Ρωσίας Βλ. Πούτιν, στηρίζει το Κίεβο και τον Ζελένσκι, κρατά τους ρωσικούς πυραύλους S-400 σε επιχειρησιακή ετοιμότητα, συνεργάζεται με την ουκρανική αμυντική βιομηχανία και ταυτόχρονα επιδιώκει είσοδο στους BRICS.
Είναι αποδεκτός, ως πολύτιμος συνομιλητής τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης. Ουσιαστικά, ο Ερντογάν εμφανίζεται πλέον ως "επιτήδειος ενδιάμεσος" μεταξύ Ρωσίας, ΗΠΑ, Ευρώπης και Ανατολής.
Η σιωπηρή ανοχή της Ε.Ε. και των ΗΠΑ απέναντι στον αυταρχισμό και εκδηλωμένο αναθεωρητισμό της Άγκυρας, συνοδεύεται από πολιτικοοικονομικά ανταλλάγματα.
Κράτη-μέλη της Ε.Ε. με πρώτη τη Γερμανία, απευθύνουν ανοιχτή πρόσκληση στην Τουρκία για συμμετοχή στο πρόγραμμα στρατιωτικής ανασυγκρότησης της Ευρώπης, δηλαδή συμμετοχή στην ευρωπαϊκή άμυνα, που αποτελεί «κόκκινη γραμμή» για την ελληνική Κυβέρνηση.
Είναι σαφές ότι η Μέση Ανατολή εισέρχεται σε νέα φάση. Το μείζον γεωπολιτικό ερώτημα είναι, αν η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας των Αμερικανών, θα αποδειχτεί και επιτυχής, σταθεροποιώντας το γεωπολιτικό εκκρεμές ή θα καταρρεύσει υπό των βάρος των ίδιων των αντιφάσεών της.
Η απουσία της Ευρώπης και η στρατηγική αμηχανία της Ελλάδας παγιώνονται και έτσι, εκεί όπου οι άλλοι «χαράσσουν» γεωπολιτική και μάλιστα στη γεωγραφική γειτονιάς μας, εμείς, ως Έλληνες και ευρωπαίοι, απλά καταγράφουμε τις εξελίξεις και μετράμε απώλειες ...