Μία από τις πιο βασικές εφαρμογές της διαμεσολάβησης στην καθημερινότητα του Έλληνα πολίτη εντοπίζεται στην κατηγορία των οικογενειακών διαφορών. Μέσω της διαμεσολάβησης, που πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός τρίτου προσώπου, αμερόληπτου, ανεξάρτητου και ουδέτερου –του διαμεσολαβητή- τα μέρη προσπαθούν να δουν αν μπορούν να φτάσουν σε μια ικανοποιητική συμφωνία για τα ζητήματα (οικογενειακής φύσης) που τους απασχολούν. Τα ζητήματα αυτά συνήθως τείνουν να ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες: προσωπικής και οικονομικής φύσης.
Ήδη από το πρώτο δεκαπενθήμερο του 2020 ο ισχύων νόμος της διαμεσολάβησης (ο Ν.4640/2019) έχει καθιερώσει ως υποχρεωτικό προστάδιο δικονομικό την Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία Διαμεσολάβησης (ΥΑΣΔ) στην οποία προστρέχουν οι σύζυγοι1 που χωρίζουν (παρουσία και των νομικών τους παραστατών) και ενημερώνονται από τον διαπιστευμένο διαμεσολαβητή για τη δυνατότητα εξώδικης επίλυσης της διαφοράς τους μέσω της οδού της διαμεσολάβησης.
Το πιο σημαντικό όφελος από την επιλογή της οικογενειακής διαμεσολάβησης ως τρόπο επίλυσης είναι ότι οι οικογενειακής φύσεως διαφορές μπορούν να επιλυθούν με ασφάλεια, αμεσότητα και εχεμύθεια, μακριά από το περιβάλλον των δικαστικών αιθουσών, το οποίο κατά κύριο λόγο δημιουργεί άγχος, φόβο κι άλλα αρνητικά συναισθήματα στα μέρη. Μάλιστα, μέσα στο ασφαλές περιβάλλον της διαμεσολάβησης, οι αντιδικίες και οι συγκρούσεις που τυχόν έχουν ανακύψει μπορούν να διευθετηθούν πλήρως και όχι μόνον επιφανειακά, διασφαλίζοντας πλήρως τα μετέχοντα στην οικογενειακή διαμεσολάβηση μέρη. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας δεν κρατούνται πρακτικά.
Στην οικογενειακή διαμεσολάβηση μπορούν να προσέλθουν/προσφύγουν όχι μόνο οι σύζυγοι/γονείς ίδιας ή διαφορετικής εθνικότητας2, αλλά και άλλα μέλη της ευρύτερης οικογένειας (παππούδες, θείοι, κλπ), ζευγάρια που συμβιώνουν με σύμφωνο συμβίωσης (ή και χωρίς σύμφωνο), ομόφυλα ή ετερόφυλα κλπ. Επίσης, μπορούν στη διαδικασία να μετάσχουν ενεργά και ειδικοί τρίτοι: ψυχολόγοι, ψυχίατροι, οικογενειακοί θεραπευτές, κλπ που μπορούν να συνδράμουν κι αυτοί στοχευμένα, μέσω της δικής τους επιστήμης κι εμπειρίας, στην επίλυση των διαφορών της συγκεκριμένης περίπτωσης που έχει ανακύψει.
Τα θέματα/ζητήματα μιας οικογενειακής διαμεσολάβησης συνήθως είναι συγκεκριμένα: επιμέλεια, τόπος κατοικίας τέκνων (αν υπάρχουν), επικοινωνία (με τον έναν ή τον άλλο γονέα, τους συγγενείς, κλπ), διατροφή, χρήση στέγης οικογενειακής, αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, οικονομικές διαφορές λοιπές που μπορεί να έχουν ανακύψει από την οικογενειακή σχέση, κλπ.
Όλα αυτά, υπό το πρίσμα της συνθετότητας των ανθρώπινων σχέσεων, έχουν βαθιές ρίζες και δεν πρέπει να αντιμετωπιστούν επιφανειακά ή με κεκτημένη ταχύτητα. Με τη βοήθεια του διαπιστευμένου και ειδικά εκπαιδευμένου οικογενειακού διαμεσολαβητή, στο κάθε ζήτημα/θέμα δίνεται η δέουσα προσοχή. Συγκεκριμένα, και υπό το καθεστώς πλήρους απορρήτου, εξερευνώνται πτυχές του κάθε ζητήματος με ηρεμία (αφού ο διαμεσολαβητής ‘βλέπει’ και ‘ακούει’ το κάθε μέρος ξεχωριστά), σεβασμό και χωρίς βιασύνη.
Στη συνέχεια και καθώς η διαδικασία προχωρά, τα μέρη προβαίνουν –χάρη στο διαρθρωμένο της διαδικασίας της διαμεσολάβησης- σε προτάσεις και αντιπροτάσεις, πάντα με τη συνδρομή και νομική υποστήριξη των δικηγόρων τους, οι οποίοι διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο. Στο στάδιο αυτό (των διαπραγματεύσεων) είναι που αμφότερα τα μέρη, σιγά-σιγά και προσεκτικά, δομούν τη συμφωνία τους μέσω λύσεων, οι οποίες ικανοποιούν τις ανάγκες και τα συμφέροντά τους. Αν φτάσουν τα μέρη σε συμφωνία, το πρακτικό επιτυχίας της οικογενειακής διαμεσολάβησης κατατίθεται στη γραμματεία του οικείου δικαστηρίου και γίνεται τίτλος εκτελεστός: έχει ισχύ, δηλαδή, ίδια με δικαστική απόφαση.
Η διαδικασία της οικογενειακής διαμεσολάβησης χρειάζεται κινήσεις διακριτικές καθ’ότι συνήθως τα ζητήματα είναι φλέγοντα, αγγίζουν έντονα την προσωπικότητα των εμπλεκομένων μερών, εμπεριέχουν έντονα συναισθήματα (ιδιαίτερα αρνητικά στην αρχή) και, σε πολλές περιπτώσεις, αφορούν και ανηλίκους. Οπότε, με τη συνδρομή ενός έμπειρου διαμεσολαβητή, η διαδικασία διεξάγεται με τρόπο ουσιαστικό, ωφέλιμο και με γνώμονα πάντα –όπως προείπαμε- το τι θέλουν και επιδιώκουν τα μέρη ώστε η συμφωνία που θα προκύψει να είναι αμοιβαία ικανοποιητική και αποτέλεσμα της πραγματικής βούλησής τους. Και, το πιο σημαντικό: επειδή ακριβώς η συμφωνία που θα προκύψει από μια οικογενειακή διαμεσολάβηση είναι ο καρπός των ίδιων των μερών, οι πιθανότητες εφαρμογής της από αυτούς στο μέλλον είναι εξαιρετικά υψηλότατες, όπως άλλωστε η ίδια η εφαρμογή του θεσμού δείχνει.

1. Επίσης: σύντροφοι ή γονείς
2. Οπότε και πρόκειται για διασυνοριακή οικογενειακή διαμεσολάβηση