Σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική είναι λίγες από τις μορφές της βίας, η οποία πλέον έχει γίνει η δαμόκλειος σπάθη της εποχής μας. Τα περιστατικά βίας καθημερινά είναι αμέτρητα ενώ τα αποτελέσματα τους είναι αναντίλεκτα τεκμαρτά σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Φυσικά οι νέοι δεν έχουν ξεφύγει από αυτό το φαινόμενο, μάλιστα τα τελευταία χρόνια η παραβατική και βίαιη συμπεριφορά τους έχει οξυνθεί ιδιαίτερα. Με αφορμή λοιπόν την έντονη παρουσία βίας στις ζωές των εφήβων, είναι ωφέλιμο να εξεταστεί το φαινόμενο αυτό, όχι μόνο από ένα μεμονωμένο περιστατικό της επικαιρότητας αλλά και από τα γενικότερα αίτια που υποδαυλίζουν την εμφάνιση αυτής.

Ο διερευνητικός και ευεπηρέαστος εσωτερικός κόσμος των εφήβων σε συνδυασμό με τις καθημερινές υποχρεώσεις και τους έντονους ρυθμούς της ζωής τους, οι οποίοι καθιερωμένα σχετίζονται με την ανάγκη για κοινωνική αποδοχή καθώς και με την έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, δημιουργούν ένα εύφορο έδαφος για την εμφάνιση βίαιης συμπεριφοράς. Αυτό συμβαίνει διότι οι νέοι αισθάνονται, μέσω της βίας, άτρωτοι και ρωμαλέοι, ενώ στον κόσμο τους η μοναδική μορφή επικοινωνίας για την επίλυση διαφορών ή ακόμη και ένδειξη δύναμης και ισχύος είναι μονάχα η βία, το μίσος και η κακοποίηση. Αν βγεις κερδισμένος, δηλαδή θύτης, είσαι απαράμιλλος, αν βγεις χαμένος, δηλαδή θύμα, είσαι ανυπεράσπιστος στο έλεος αυτών που με την βία αποφασίζουν αν θα σε «συνθλίψουν» ή αν θα σε λυπηθούν. Δυστυχώς ο θύτης πάσχει από έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, θέλει να αποδείξει την «ανδρεία» του μέσα από μια άνανδρη πράξη!

Ωστόσο η χρήση βίας δεν αποδίδεται μόνο στον τρόπο έκφρασης των νέων. Αυτή η συμπεριφορά οφείλεται και στο γεγονός πως οι νέοι είναι εξοικειωμένοι στην βία, δεν τρομάζουν και δεν δυσφορούν με αυτή. Τα βιντεοπαιχνίδια, τα οποία προβάλουν ένα διαρκή αδίστακτο «σφαγιασμό», όπως επίσης και και οι σκηνές ωμής βίας, από πραγματικά πάντα περιστατικά, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενημέρωσης, προκαλούν στον νέο μια ανοχή και μια απάθεια απέναντι στην βία. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο θεωρούν φυσιολογική την βία αλλά την αντιλαμβάνονται και ως λύση απέναντι σε οποιοδήποτε πρόβλημα και διαμάχη.

Άραγε η πολιτεία έχει αντιληφθεί πόσο εύκολα ο εξοικειωμένος στην βία νέος μπορεί να την χρησιμοποιήσει;

Βιώνουμε μια εποχή με πληθώρα “άγραφων νόμων” και στερεοτύπων, όπου συνολικά έχουν ως απόρροια την δημιουργία στερεοτυπικής αντίληψης. Τα στερεότυπα τα οποία απευθύνονται στους νέους συχνά τους επιβαρύνουν ιδιαίτερα μέσω της επίδρασης τους σε αυτούς. Η βία δηλαδή των νέων βασίζεται και στον παράγοντα πως, στερεοτυπικά, «τα αγόρια δεν κλαίνε», «τα αγόρια είναι σκληρά» «τα αγόρια ξεκαθαρίζουν μόνοι τους τα προβλήματα». Αυτή βέβαια η αντίληψη καθιστά τον νέο από την μια σε μια υποκριτική συμπεριφορά και από την άλλη σε μια ξεκάθαρη καταπίεση. Η καταπίεση αυτή καθ’ αυτή θα του προκαλέσει αναντίρρητα την βίαιη συμπεριφορά, που θα έχει επέλθει λόγω της αγανάκτησης και αμέσως μετά της αντίδρασης. Πιθανόν θα μπορούσε αυτή η σχέση να αποτυπωθεί και από ένα απλό παράδειγμα. Η αγανάκτηση δηλαδή και η καταπίεση της νεολαίας είναι σαν έναν ασυγκράτητο ποτάμι, που συσσωρεύει ορμή και ένταση με κάθε στερεότυπο και καταπίεση, μέχρις ότου μια μέρα να ξεχυθεί με βίαιη δύναμη, καταστρέφοντας ό,τι βρει στο πέρασμα της, με όπλο του φυσικά την βία!

Έτσι τα στερεότυπα προς τους νέους συνυφαίνονται με την αντίδραση τους απέναντι σε οτιδήποτε για αυτούς καταπιεστικό με αποτέλεσμα οι ίδιοι να κατακλύζονται από αναστολή συναισθηματικής έκφρασης, από το άγχος την αποδοχής και την αποφυγή της περιθωριοποίησης. Αυτό από μόνο του φυσικά θα έχει ως συνέπεια ο νέος να αντιληφθεί την βία ως το «σωτήριο μέσο» για την λύτρωση και την έκφραση του, και τότε σίγουρα θα έχει αρχίσει το τέλμα αυτού και της ίδιας της κοινωνίας.

Ένας άλλος παράγοντας που γεννά την βία στους νέους είναι η διαπαιδαγώγηση τους. Οι γονείς σε αυτό έχουν πρωταρχικό ρόλο, αφού εάν ένα παιδί βιώνει ένα περιβάλλον ενδοοικογενειακής βίας απέναντι του και απέναντι στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, τότε είναι πιθανό πως και το ίδιο μετέπειτα θα ακολουθήσει αυτή την βίαιη τακτική. Αν ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που δεν του καλλιεργούνται αξίες όπως ο διάλογος και η συμπερίληψη αλλά το μίσος, οι διακρίσεις και η υποταγή στον δυνατότερο, ο γνωστός σε όλους «νόμος της ζούγκλας», τότε είναι βέβαιο πως όχι μόνο θα ασκεί βία αλλά θα την επικροτεί ως την «αποτελεσματικότερη» διέξοδο. Για αυτό λοιπόν, όταν κάποιος επικρίνει τον νέο που έχει ασκήσει βία, πρέπει να αναλογιστεί πως ευθύνη δεν έχει μόνο ο έφηβος θύτης, αλλά και οι ανίκανοι αυτοί γονείς που τον γαλούχησαν με τέτοιες προσλαμβάνουσες.

Προσωπικά οποιαδήποτε μορφή βίας με οποιονδήποτε σκοπό της με βρίσκει εντελώς αντίθετο. Όμως το περιστατικό βίας αυτό καθ’ αυτό δεν μου προκαλεί τόσο λύπη όσο η ξεκάθαρη νωχέλεια και η κατάσταση «εν υπνώσει» στην οποία βρίσκονται οι γονείς και η οικογένεια του θύτη. Αντίθετα μου προκαλείται απερίγραπτη οργή και μένος προς τους γονείς, όταν αντιλαμβάνομαι πως οι ίδιοι όχι μόνο δεν ανησυχούν για την βίαιη συμπεριφορά του παιδιού τους, αλλά τους γεννιέται μια κομπορρημοσύνη, καθώς επιβεβαιώνονται πως το παιδί τους είναι «δυνατό» και «ανεξάρτητο» να λύσει μόνο του τα προβλήματα και τις διαφορές του. Ε λοιπόν κάνει λάθος! «Όχι μόνο το παιδί σου, ακατάλληλε/η πατέρα και μητέρα, είναι προβληματικό, βίαιο και τροχοπέδη για την ψυχική και σωματική υγεία των θυμάτων του και της κοινωνίας συνολικά, αλλά και εσύ ο ίδιος/α αποτελείς πρότυπο προς απομίμηση, διότι στάθηκες ανεπαρκής να διαπαιδαγωγήσεις το «σπλάχνο» σου. Στάθηκες μηδενικός απέναντι στην πρωταρχική υποχρέωση σου ως γονιός, να σμιλέψεις δηλαδή έναν πολίτη με προσωπικές, ηθικές και κοινωνικές αξίες που θα υπερτερούν απέναντι σε κάθε μορφή ένδειξης δύναμης. Εσύ λοιπόν πατέρα και μητέρα μην προσπαθείς να μεταφέρεις τις ανασφάλειες, τον φόβο, το παράπονο και τα απωθημένα σου στα παιδιά σου, μην γίνεσαι η θρυαλλίδα της βίας και του μίσους. Απεναντίας, δίδαξε τους να αποδεικνύουν την δύναμη τους στον διάλογο, στην αποδοχή, στην τέχνη, στα γράμματα, στην επανάσταση, σε όλα αυτά που πρέπει να μετέχει!»

Εν κατακλείδι η βία, σε όποια μορφή της, είναι κατακριτέα. Δεν κατέχει πρόσημο θετικό ή αρνητικό. Συνολικά ως κοινωνία με τις αξίες και τα ιδανικά, με τον πολιτισμό και την κοινωνική αλληλεγγύη, τα οποία διαχρονικά διακηρύττουμε πως πρεσβεύουμε, είναι αναγκαίο να καταπολεμήσουμε την βία, σε όποια ηλικία και αν βρίσκονται οι θύτες και τα θύματα της. Η βία είναι ένα αγρίμι που καταβαραθρώνει την ψυχή του θύτη και λαβώνει τον ψυχισμό του θύματος. Για αυτό και μόνο επιβάλλεται να προσπαθήσουμε να ημερώσουμε αυτό το αγρίμι στις ψυχές μας και στην ψυχή των νέων, προκειμένου να βρούμε τη γαλήνη μέσα μας και να ανοίξουν δρόμοι επικοινωνίας και κατανόησης προς όλους. Η βία δεν είναι η λύση, αλλά η κραυγή ενός νέου που δεν έχει μάθει να εκφράζει την οργή του με τρόπο πολιτισμένο και γόνιμο.