Κάθε προσπάθεια ανάλυσης των διεθνών εξελίξεων ενέχει, εκ των πραγμάτων, στοιχεία αβεβαιότητας, πολυπαραγοντικότητας και ασάφειας. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται οι εξελίξεις μείζονος γεωστρατηγικής αξίας, που αφορούν τις σχέσεις ΗΠΑ, Ρωσίας και Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, αλλά και τις στρατιωτικές συγκρούσεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, εξελίξεις αμέσου ελληνικού ενδιαφέροντος.
Οι κρίσιμες πτυχές της γεωπολιτικής πραγματικότητας, αν και ενίοτε καλύπτονται από προπαγανδιστικές αφηγήσεις, συγκροτούν ένα δυναμικό και μεταβαλλόμενο πεδίο διερεύνησης.
Ένας από τους κύριους λόγους, που το διεθνές περιβάλλον παραμένει εγγενώς ασταθές είναι η συστηματική στρέβλωση της πραγματικότητας μέσω προπαγανδιστικών μηχανισμών, που προωθούν συμφέροντα επιχειρηματικά και πολιτικά, χρηματιστηριακών και εφοπλιστικών ομίλων που χρηματοδοτούν κορυφαία ΜΜΕ.
Συχνά, η πολιτική δράση καθοδηγείται από την αρχή του «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», θέτοντας όμως το εύλογο συνακόλουθο ερώτημα: ποιος καθορίζει τη νομιμότητα και την ηθική υπόσταση του σκοπού; Και με ποιο κόστος;
Κατά συνέπεια, η προσπάθεια αποτύπωσης της αληθινής ιστορικής πραγματικότητας και όχι της αληθοφανούς, είναι συνήθως ανοιχτή σε αναθεωρητικές προσεγγίσεις και πολλαπλές ερμηνείες.
Η αναζήτηση της αλήθειας, αυτής καθεαυτής, αν δεν είναι ουτοπική, είναι εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη, ενίοτε δε και ατελέσφορη υπόθεση. Αντιθέτως, η παραχάραξη και η συνειδητή διαστρέβλωση και συσκότιση της Πραγματικότητας στην ολότητά της, είναι μάλλον εύκολη με την αναγκαία συνδρομή των ΜΜΕ και του διαδικτύου.
Αν υπάρχει μία βεβαιότητα στο διεθνές σύστημα, αυτή είναι η αβεβαιότητα.
Οι εξελίξεις, πολυεπίπεδες, αναδιαμορφώνουν τις διεθνείς ισορροπίες με τρόπο δραματικό, επηρεάζοντας καίρια τη γεωστρατηγική τοποθέτηση των δρώντων, είτε είναι κράτη, είτε διακρατικές συμμαχίες, είτε ένοπλες οργανώσεις στις οποίες αποδίδεται ο χαρακτηρισμός, δίκαια ή όχι, τρομοκρατικές, είτε εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, είτε αυθόρμητα και ακηδεμόνευτα λαϊκά κινήματα , απλών ανθρώπων που αντιδρούν καταρχήν ειρηνικά, συναισθηματικά, αλληλέγγυα , σε αυθαιρεσίες ή στην βία της κυβερνητικής εξουσίας, είτε καθεστωτικής , είτε νόμιμης, ή υπό δημοκρατικό μανδύα.
Η εξέλιξη των στρατιωτικών συγκρούσεων δεν είναι μια γραμμική και ντετερμινιστική διαδικασία, αλλά επηρεάζεται από απρόβλεπτες εξελίξεις, που διαμορφώνουν το αποτέλεσμα των πολεμικών συγκρούσεων, καθώς επίσης και των οργισμένων λαϊκών αντιδράσεων. Τυχαία γεγονότα, οδηγούν σε απρόβλεπτα αποτελέσματα, καθοριστικά όμως της εξελικτικής πορείας των γεγονότων.
Οι ευρωατλαντικές σχέσεις επαναπροσδιορίζονται, με την Ευρώπη να βρίσκεται σε δυσμενή θέση, καθώς η «συλλογική Δύση» (ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ, Καναδάς) αντιμετωπίζει εσωτερικές αντιπαραθέσεις και κρίσεις συνοχής.
Το παραδοσιακό αφήγημα της δυτικής αλληλεγγύης, το οποίο θεμελιώθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δοκιμάζεται υπό το βάρος γεωπολιτικών και οικονομικών μεταβολών. Ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην ασφάλεια της Ε.Ε. δεν είναι δεδομένος, ειδικά στην κυοφορούμενη νέα γεωπολιτική πραγματικότητας που αναδύεται με την θριαμβευτική επιστροφή του «τραμπισμού» στη διεθνή σκηνή.
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη και με εσφαλμένες στρατηγικές επιλογές του παρελθόντος, αλλά και του παρόντος.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η στάση της Ρωσίας αποτελούν πεδίο σφοδρής ιδεολογικής και πολιτικής και οικονομικής αντιπαράθεσης μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε.
Η ευρωατλαντική σύγκρουση, με επίκεντρο τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, δεν είναι μόνο στρατιωτική ή γεωπολιτική, αλλά ενσωματώνει έναν ευρύτερο ανταγωνισμό αντιλήψεων, σχετικά με την παγκόσμια τάξη και το διεθνές δίκαιο.
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και η ύπατη εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Άμυνα και την Ασφάλεια, Κάγια Κάλλας, καθώς και ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμ. Μακρον, υποστηρίζουν την άμεση στρατιωτική εμπλοκή της Ε.Ε. στην Ουκρανία, χωρίς τις ΗΠΑ-ΝΑΤΟ!
Όμως, οποιαδήποτε στοιχειωδώς σοβαρή απάντηση στην «πολεμική» πρόθεση της ηγεσίας της Ε.Ε., θα πρέπει να λάβει υπόψη παράγοντες όπως: Η Διεκδίκησή μεγάλου μεριδίου στην αγορά στρατιωτικού υλικού για τις ευρωπαϊκές πολεμικές βιομηχανίες, γεωοικονομικές και ενεργειακές ισορροπίες. Και τον νεοπαγή όρο οικονομία του Πολέμου, αλλά και τον φόβο του πολέμου, ξεχωριστά ή συνδυαστικά, ως ψυχαναγκαστικά μέσα προς τους ευρωπαίους πολίτες.
Η ρωσική απειλή, ως εκφοβιστικό μηχανισμό πίεσης προς τους Ευρωπαίους πολίτες, ώστε να αποδεχθούν περικοπές σε κρίσιμους τομείς όπως το κοινωνικό κράτος, η κοινωνική πρόνοια, η καταπολέμηση της ανισότητας και το σύστημα υγείας, η Παιδεία , η Έρευνα θα πληγούν, προκειμένου να διοχετευτούν πόροι σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς.
Το σχέδιο για την ευρωπαϊκή Άμυνα, όπως το παρουσίασε η πρόεδρος της Κομισιόν, προβλέπει μια επένδυση της Τάξεως μεγέθους των 800 δισεκ. Ευρώ plus, για την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού από τις Ευρωπαϊκές πολεμικές βιομηχανίες, όπως ΓΑΛΛΙΑ, ΙΣΠΑΝΙΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ και ΙΤΑΛΙΑ.
Η επιλογή της στρατιωτικοποίησης της Ε.Ε. δεν αποτελεί μόνο ένα στρατηγικό ή γεωπολιτικό ζήτημα, αλλά και μια απόφαση με βαθιές κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν καθοριστικά το μέλλον της Ευρώπης και των πολιτών της.
Η συζήτηση για την πολιτική υπόσταση της Ε.Ε. και τη δημιουργία αυτόνομου αμυντικού μηχανισμού είναι κεντρική στρατηγική της Ένωσης για το μέλλον της, ως προϋπόθεση της κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, που θα προσδώσει Στρατηγική αυτονομία στην Ε.Ε..
Η πιθανότητα ρωσικής επίθεσης σε κράτος-μέλος της Ε.Ε. κρίνεται χαμηλή, διότι, θα ενεργοποιούσε το Άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, οδηγώντας σε γενικευμένη στρατιωτική, ίσως και πυρηνική σύγκρουση.
Μια τέτοια εξέλιξη δεν εξυπηρετεί ούτε τη Μόσχα, ούτε τις Βρυξέλλες, ούτε την Ουάσιγκτον, στην παρούσα γεωπολιτική συγκυρία.
Τα σχέδια της Κομισιόν, για Στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε. και απόκτηση αξιόπιστου ευρωπαϊκού στρατιωτικού μηχανισμού, έχει χρονικό ορίζοντα.
Εκτιμάται, ότι αυτά που σχεδιάζουν τώρα στην Κομισιόν, για Ολοκληρωμένη αμυντική αυτάρκεια της Ε.Ε., μειωμένη εξάρτηση από τις ΗΠΑ και ΝΑΤΟ και διαμόρφωση μιας πλήρως ανεξάρτητης στρατιωτικής ισχύος, ως ο αναβαθμός της κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, θα είναι έτοιμη μετά το 2050, αν και εφόσον υπάρξει ομοφωνία μεταξύ των ηγετών της Ε.Ε., που μάλλον είναι εξαιρετικά δύσκολο , αν όχι αδύνατον, επειδή υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα εθνικά συμφέροντα.
Μέχρι τότε, η Ε.Ε. θα παραμείνει υπό την αμυντική ομπρέλα το ΝΑΤΟ, που θα κοστίσει πολύ ακριβά, στους ευρωπαίους πολίτες, αλλά και τα παρακολούθημα της αμερικάνικης διπλωματίας.
(Από τη Διάλεξη που έδωσα στους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων)
