Είναι έμφυτη η ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνήσει με το θείο, την ανώτερη Δύναμη που πιστεύει ότι εξουσιάζει τη ζωή του. Θέλει να νιώσει κοντά του τον Θεό, να τον υμνήσει και να τον ευχαριστήσει. Αυτή η ανάγκη δημιούργησε τη λατρεία του θείου που υπάρχει από τη πρώτη στιγμή της ύπαρξης του ανθρώπου και εκφράστηκε με την προσευχή, αλλά και μέσω της τέχνης που εξυμνούσε το θείο. Σε όλες τις θρησκείες και σε όλες τις εποχές, δημιουργήθηκαν αξιοθαύμαστα έργα τέχνης, όπως οι πυραμίδες στην αρχαία Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία, ο Παρθενώνας στην αρχαία Ελλάδα, το Ταζ Μαχάλ στην Ινδία κλπ. Ακόμα και όταν η θρησκεία απαγορεύει κάποιες μορφές της τέχνης και απεικονίσεις προσώπων, όπως στο Ισλάμ, τότε ο πιστός μηχανεύεται τρόπους για να ξεπεράσει την απαγόρευση δημιουργώντας νέου είδους καλλιτεχνήματα που του επιτρέπουν να μείνει πιστός στην επιβεβλημένη απαγόρευση. Για παράδειγμα: ο Μουσουλμάνος καλλιτέχνης θέλοντας να απεικονίσει τον Μωάμεθ – κάτι που απαγορεύεται στον Ισλαμισμό – ζωγραφίζει ολόκληρο τον προφήτη, αλλά αφήνει τη θέση του προσώπου του κενή. Η απαγόρευση της απεικόνισης προσώπων δεν εμποδίζει την τέχνη να εκφραστεί με τα περίφημα «αραβουργήματα» που στολίζουν τα τζαμιά και τα τεμένη του Ισλάμ. Γενικά αυτό που μπορεί να πει κανείς είναι ότι παρά τις ιδιαιτερότητες η θρησκεία και η τέχνη είναι συνυφασμένες. Η τέχνη μεγαλούργησε ακολουθώντας τη θρησκεία.
Η Μοντέρνα τέχνη εκφράζεται με τα καλλιτεχνικά ρεύματα που επικράτησαν σε διάφορες, σχετικά πρόσφατες, χρονικές περιόδους. Ρεαλισμός, Ρομαντισμός, Ιμπρεσιονισμός, Εξπρεσιονισμός, Υπερρεαλισμός, Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός, Μπάουχαους, Μεταμοντερνισμός κλπ ήταν χαρακτηριστικοί τρόποι έκφρασης της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Για τον υπερρεαλισμό ή σουρεαλισμό, αναφέρεται ότι «… ο όρος προέρχεται από τις γαλλικές λέξεις sur (επάνω, επί) και réalisme (ρεαλισμός, πραγματικότητα) όπου στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα», ήταν ένα κίνημα που αναπτύχθηκε κυρίως στο χώρο της λογοτεχνίας αλλά εξελίχθηκε σε ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό και πολιτικό ρεύμα. Άνθισε κατά κύριο λόγο στη Γαλλία των αρχών του 20ου αιώνα, κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. Από τη φύση του επαναστατικό κίνημα, ο υπερρεαλισμός επιδίωξε πολλές ριζοσπαστικές αλλαγές στο χώρο της τέχνης αλλά και της σκέψης γενικότερα, ασκώντας επίδραση σε μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών».
Άλλη όμως η «επιδραστικότητα της ανατρεπτικής θέασης του κόσμου από τον Goya», όπως παρουσιάζει στην ιστοσελίδα της η Εθνική Πινακοθήκη, την έκθεση: «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου – Ενδιάμεσος Χώρος» και άλλη η πρόκληση εν ονόματι της Τέχνης. Άλλη η «απελευθερωτική έκρηξη των σουρεαλιστικών οραμάτων και της ποιητικής γλώσσας του μοντερνισμού» και άλλη η κατάφορη προσβολή συμβόλων μέσω της Τέχνης.
Και συνεχίζει η παρουσίαση της έκθεσης των 80 χαρακτικών της σειράς Los Caprichos σε επιμέλεια της κυρίας Τσιάρα: «Τα χαρακτικά του (Goya) διακρίνονται για την αληθοφάνεια του τερατώδους, την πειστικότητα του παράλογου και την έλξη του αποτρόπαιου…. Με κινητήριο μοχλό τις σειρές των χαρακτικών έργων του Goya στην Εθνική Πινακοθήκη και συνεπείς στην πρόθεση να ανανεώσουμε τα εργαλεία ανάγνωσης των ιστορικών συλλογών με το πρόγραμμα δράσεων του Ενδιάμεσου Χώρου, παρουσιάζουμε παράλληλα με την έκθεση των 80 χαρακτικών, ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη με τίτλο Η Σαγήνη του Αλλόκοτου. Στην ομαδική έκθεση περιλαμβάνονται έργα δέκα καλλιτεχνών που από διαφορετικές αφετηρίες εναγκαλίζονται και εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, και το γκροτέσκο».
Τί είναι όμως το γκροτέσκο; Είναι το κωμικό, το γελοιογραφικό, εξαιτίας κυρίως μιας παράδοξης, ιδιότροπης ή εξαιρετικά περίεργης εμφάνισης. Μπορεί κάποιος, ακολουθώντας τον Goya, να αποδεχθεί θρησκευτικές εικόνες γκροτέσκο; Ο Goya όμως, ο πρώτος σύγχρονος καλλιτέχνης όπως χαρακτηρίζεται, που χαρακτικά του εκτίθενται ταυτόχρονα με αυτά του «Ενδιάμεσου Χώρου» στην Εθνική Πινακοθήκη, έχει αποδώσει εξαιρετικά και την «Sagrada Familia con San Joaquín y Santa Ana ante el Eterno en gloria» (Αγία Οικογένεια με τον Άγιο Ιωακείμ και την Αγία Άννα ενώπιον του Αιωνίου ενδόξου Θεού). Για τον Goya η ζωγραφική είναι ένα όχημα ηθικής διδασκαλίας, όχι ένα απλό αισθητικό αντικείμενο. Το έργο του περιλαμβάνει καβαλέτο και τοιχογραφία, χαρακτική και σχέδιο.
Προφανώς ουδείς εχέφρων πολίτης συμφωνεί με την τραμπούκικη επίθεση του βουλευτή στην έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης. Αυτός καλυπτόμενος από την βουλευτική ασυλία, θεώρησε «καθήκον» του την αποκαθήλωση των κατά τη γνώμη του «βλάσφημων» έργων. Μια πράξη παντελώς απαράδεκτη, όπως κι αυτή των τριών δολοφονικών επιθέσεων των φανατικών μουσουλμάνων στη Γαλλία, στο περιοδικό Charlie Hebdo το 2011, το 2015 και το 2020. Και για την έκθεση «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου – Ενδιάμεσος Χώρος», υπεύθυνη είναι η Εθνική Πινακοθήκη και το διοικητικό συμβούλιό της, που αποφασίζει για τις φιλοξενούμενες εκθέσεις. Και κανένας άλλος. Φυσικά αυτό το συμβούλιο θα πρέπει να προσέχει ώστε να αποφεύγεται η βάναυση πρόκληση του θρησκευτικού αισθήματος του λαού σε έναν δημόσιο χώρο που έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα αφού αποτελεί προορισμό για την επίσκεψη πολλών σχολείων.
Του Γιάννη Α. Μπίρη
Κατηγορία
Απόψεις