Στα ανατολικά της Άνθειας, βρίσκεται η λοφοσειρά “Ελληνικά” που απλώνεται για ένα χιλιόμετρο περίπου, παράλληλα με τον παλιό δρόμο Καλαμάτας – Μεγαλόπολης. Στη βόρεια και πιο ευρύχωρη κορυφή του λόφου ήταν χτισμένη η ακρόπολη της αρχαίας Θουρίας. Η θέση της είναι επιβεβαιωμένη από πολλά επιγραφικά ευρήματα και ταυτίζεται με την ομηρική Άνθεια από τον Μικρασιάτη περιηγητή του 160 μ.Χ. Παυσανία:
«Εντεύθεν προς μεσόγαιαν της Μεσσηνίας σταδίους προελθόντι
ογδοήκοντα, έστιν η Θουριατών πόλις, Άνθειαν δε αυτήν
εν τοις έπεσιν ωνομάσθαι τοις Ομήρου λέγουσι· »…
(Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις - Μεσσηνιακά IV, 31, 1)
Η αρχαία Άνθεια ήταν μία από τις επτά «προικώες» μεσσηνιακές πόλεις που πρότεινε ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα, κατά την τρωική εκστρατεία, αν αυτός δεχόταν να γίνει γαμπρός του. Η Άνθεια κατακτήθηκε στον Α’ Μεσσηνιακό πόλεμο από τους Σπαρτιάτες (743-724 π.Χ.). Αυτοί, αφού εγκαταστάθηκαν εκεί, τη μετονόμασαν σε Θουρία, που σημαίνει «οικισμός της κορυφής».
Το νέο όνομα, υπό τη σκιά των Λακεδαιμονίων εποίκων αλλά και κάποιων εμπίστων τους Μεσσηνίων, εκτόπισε το μυκηναϊκό τοπωνύμιο. Ετσι η Θουρία από το τελευταίο τέταρτο του 8ου π.Χ. αιώνα έγινε μια ισχυρή σπαρτιατική βάση στα εύφορα εδάφη της Μεσσηνίας, πάνω από τον Πάμισο και τον Αρι. Τότε η Θουρία ήταν η σημαντικότερη και πλέον οχυρή πόλη της Μεσσηνίας, αφού δεσπόζει πάνω από την εύφορη πεδιάδα του ποταμού Πάμισου, την αρχαία Μακαρία. Τότε η Θουρία έγινε «περίοικος» πόλη, καθώς οι Μεσσήνιοι κάτοικοί της, που ήταν πιστοί στους Σπαρτιάτες, είχαν κάποια προνόμια έναντι των υπόλοιπων Μεσσηνίων.
Μια σοβαρή απόπειρα απόσχισης από τη σπαρτιατική κυριαρχία έγινε από τους Θουριάτες σε συνεργασία με τους Μεσσήνιους είλωτες της περιοχής, μετά τον μεγάλο σεισμό στη Λακωνική, το 464 π.Χ. Τότε ξεκίνησε και ο Δ’ Μεσσηνιακός πόλεμος (464-456 π.Χ.). Η αποτυχία της απελευθέρωσης οδήγησε τους επαναστατημένους στην Ιθώμη. Ο αποκλεισμός τους όμως και εκεί από τους πανίσχυρους Σπαρτιάτες, τους οδήγησε κυνηγημένους μετά από συνθηκολόγηση, στη Ναύπακτο, αφού τους την παραχώρησαν οι Αθηναίοι. Με αυτή την αφορμή της εξέγερσης των δούλων, οι κατακτητές Σπαρτιάτες κατέστρεψαν την οχύρωση της ακρόπολης της Θουρίας και απαγόρευσαν την κατοίκησή της, λόγω και της φυσικά οχυρής θέσης.
Όταν ο Επαμεινώνδας ίδρυσε τη Μεσσήνη και ελευθέρωσε τη Μεσσηνία, η Θουρία ελεύθερη κι’ αυτή πλέον έγινε η δεύτερη σε σημασία και πληθυσμό πόλη της Μεσσηνίας και μέλος της Μεσσηνιακής πολιτείας. Μερικές δεκαετίες αργότερα οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν και πάλι την πόλη που ελευθερώθηκε όμως και πάλι, αυτή τη φορά από τον στρατηγό Φιλοποίμενα, το 222 π.Χ. Το 182 π.Χ. η Θουρία μαζί με τις Φαρές και την Αβία έφυγαν από την επικυριαρχία της Μεσσήνης και προσαρτήθηκαν, ως ανεξάρτητες πια πόλεις στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Σε ένα ψήφισμα της Συμπολιτείας του 180 π.Χ., γραμμένο πάνω σε στήλη που βρέθηκε στην πόλη, ορίζονται τα σύνορά της με τη Μεγαλόπολη, υπό τη διαιτησία της Πάτρας. Η στήλη εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας στην Καλαμάτα.
Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο (31π.Χ.), ο Αύγουστος έδωσε όμως και πάλι την πόλη στους Σπαρτιάτες ως ανταμοιβή για τη βοήθεια που του πρόσφεραν στον πόλεμο εναντίον του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας.
Παρά τις αλλεπάλληλες κατακτήσεις οι Θουριάτες συνέχισαν να κατοικούν και κατά καιρούς να οχυρώνουν την ακρόπολή τους, τόσο στη ρωμαϊκή όσο και στη βυζαντινή εποχή. Στα σημαντικά ευρήματα της περιοχής θα πρέπει να αναφερθεί ο ναός της Συρίας θεάς Αταργάτιδος που αναφέρεται από τον Παυσανία ως ιδιαίτερα δημοφιλής θεότητα, ανάλογη της Αφροδίτης. Ο Παυσανίας βέβαια αναφέρει ότι το ιερό της ξένης θεότητας ήταν στην ακρόπολη. Αυτό μπορεί να ήταν ένα μικρότερο ιερό αφού ο κυρίως ναός βρίσκεται χαμηλότερα, στην κάτω πόλη και ενδεχομένως είναι μεταγενέστερος του Παυσανία.
Κοντά στη βόρεια κορυφή της λοφοσειράς υπήρχε και μετά την Τουρκοκρατία μικρός οικισμός, που σε αγαστή αρμονία με την ύπαρξη των αρχαίων ευρημάτων, ονομάστηκε Παλαιόκαστρο - Ελληνικά. Ένα όνομα που και σήμερα υπάρχει στον τίτλο του γυναικείου μοναστηριού της Παναγίας που βρίσκεται εκεί. Το σημερινό χωριό Άνθεια είναι το παλιότερα ονομαζόμενο Βεΐζαγα και έχει τη θέση της αρχαίας κάτω πόλης της Θουρίας και ενδεχομένως της ομηρικής Άνθειας.
Από τα επιφανειακά ευρήματα, τις επιγραφικές μαρτυρίες καταδεικνύεται η διαχρονική κατοίκηση και οχύρωση του χώρου από την προϊστορική εποχή, τα ομηρικά και τα κλασικά χρόνια, τη ρωμαϊκή εποχή, το βυζαντινό μεσαίωνα και την τουρκοκρατία. Βέβαια τα ευρήματα έχουν υποστεί σημαντική φθορά και καταστροφές μετά την ανάπτυξη της μηχανικής αλλά και της συστηματικής καλλιέργειας του εύφορου πλατώματος της αρχαίας πόλης.
Από το 2009 η αρχαιολογική θέση βρίσκεται σε ανασκαφή από την Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό τη διεύθυνση της κυρίας Ξένης Αραπογιάννη. Από τότε έχουν αποκαλυφθεί, σημαντικά δημόσια οικοδομήματα, αρχαίο ιερό στην «Παναγίτσα», τμήμα του νεκροταφείου της αρχαίας πόλης και βέβαια το εντυπωσιακό αρχαίο θέατρο με πολύ καλά διατηρημένα τα ίχνη της κινητής σκηνής του. Η ανασκαφέας και επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων κυρία Αραπογιάννη αναφερόμενη στο αρχαίο θέατρο επισημαίνει:
«….το βλέπουμε κιόλας-, ένα ολοκληρωμένο μνημείο. Ένα τεράστιο, ολοκληρωμένο μνημείο, που αποδεικνύει ότι η Θουρία ήταν μια πολύ πλούσια πόλη με πολιτισμό και με μία πολύ ισχυρή δημόσια εξουσία….».
