Η εν λόγω Υπηρεσία προσφέρει στήριξη και καθοδήγηση σε γυναίκες που έχουν υποστεί οποιασδήποτε μορφής βίας, με τα νούμερα που έχουν προκύψει μέσω αυτής να υπενθυμίζουν πως κάποιες συμπεριφορές -παρά το πέρασμα αιώνων- δεν δείχνουν να αλλάζουν προς το καλύτερο πίσω από τις κλειστές πόρτες. Από την ίδρυσή του, το Κέντρο προσφέρει ένα ασφαλές περιβάλλον για τις γυναίκες που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης, παρέχοντας συμβουλευτική, ψυχολογική και κοινωνική στήριξη. Μέσα από το έργο του, στοχεύει στην ενδυνάμωση των γυναικών, ενώ ταυτόχρονα αναλαμβάνει δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας για τα φαινόμενα βίας. Είναι χαρακτηριστικό πως από την αρχή του 2025 η Υπηρεσία έχει εξυπηρετήσει συνολικά 25 νέα αιτήματα γυναικών, ενώ από το ξεκίνημα της λειτουργίας της οι περιπτώσεις πλησιάζουν τις 1000 (!). Στην ενημέρωση αυτή προχώρησε μιλώντας στην “Ε” η ψυχολόγος του Κέντρου Συμβουλευτής Γυναικών Δήμου Καλαμάτας Δήμητρα Μιχαλοπούλου, η οποία αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην πορεία της δομής, στην προσφορά της αλλά και στα δεδομένα πίσω από τις καταγγελίες, υπογραμμίζοντας πως η βία κατά των γυναικών δεν κάνει διακρίσεις… 

Συνέντευξη στον Τάσο Ανδρικόπουλο

Στα 12 χρόνια λειτουργίας του Κέντρου, έχει γίνει κάποια συνολική καταγραφή περιστατικών; Προέρχονται κυρίως από Μεσσηνία;

Οι περιπτώσεις που έχει εξυπηρετήσει το Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών θυμάτων βίας του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής της Διεύθυνσης Πρόνοιας του Δήμου Καλαμάτας, από την αρχή της λειτουργίας του, πλησιάζουν τις 1000. Αφορούν κυρίως σε ενδοοικογενειακή βία, από συζύγους, συντρόφους ή και άλλα μέλη της οικογένειας, όπως αδελφό/η, γονέα, τέκνο, ή άλλο συγγενικό πρόσωπο, εξ αίματος ή και εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού, σύμφωνα με το σχετικό Νόμο 3500/2006 περί ενδοοικογενειακής βίας. Ωστόσο, το Συμβουλευτικό Κέντρο έχει παράσχει τις υπηρεσίες του και σε γυναίκες θύματα βιασμού, ψυχολογικής κακοποίησης στον εργασιακό χώρο/ mobbing, ή ακόμη και σεξουαλικής παρενόχλησης. Οι περιπτώσεις προέρχονται κυρίως από Μεσσηνία, αλλά και Λακωνία εφόσον δεν υπάρχει εκεί αντίστοιχη δομή. Επιπλέον, στην παρούσα χρονική περίοδο εξυπηρετούμε μέσω τηλεφωνικής συμβουλευτικής, περιπτώσεις από Κρήτη – λόγω απουσίας της εκεί ψυχολόγου. Το σημαντικό που θα πρέπει να αναφερθεί είναι ότι λειτουργούμε ως αναπόσπαστο κομμάτι ενός Δικτύου Δομών για την καταπολέμηση της βίας σε πανελλαδικό επίπεδο, με Συμβουλευτικά Κέντρα και Ξενώνες Φιλοξενίας. Αντίστοιχα και εμείς εξυπηρετούμε τα νομικά αιτήματα μέσω συνεργασίας με νομικούς άλλων Συμβουλευτικών Κέντρων, ελλείψει της ειδικότητας αυτής έως και σήμερα στο Συμβουλευτικό Κέντρο Καλαμάτας. 

Το κίνημα MeToo αποτέλεσε τον «ασκό του Αιόλου» ώστε οι καταγραφές να αυξηθούν κατακόρυφα;

Το παγκόσμιο κίνημα #metoo συντέλεσε στην αλλαγή των κοινωνιών μέσω της άρσης της αποσιώπησης, της αποδόμησης των πατριαρχικών και στερεοτυπικών αντιλήψεων σε θέματα έμφυλης βίας, κινητοποιώντας τον κόσμο να ευαισθητοποιηθεί για τα ζητήματα αυτά, και να αντιδράσει. Κινητοποίησε τα θύματα/ επιζώσες να «σπάσουν τη σιωπή τους» και να καταγγείλουν την οποιαδήποτε κακοποίηση. Το Συμβουλευτικό Κέντρο Γυναικών Θυμάτων Βίας του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής της Διεύθυνσης Πρόνοιας του Δήμου Καλαμάτας, αναμφίβολα εξυπηρετεί σε μηνιαία βάση μεγαλύτερο αριθμό ωφελουμένων γυναικών, την περίοδο μετά την εκδήλωση του κινήματος #metoo, συγκριτικά με το παρελθόν. Κατά συνέπεια μπορούμε να πούμε ότι έχει παίξει ρόλο η επαγρύπνηση στα θέματα αυτά, που διέδωσε το #metoo. 

Με το 2024 να έχει κλείσει με απαισιόδοξα νούμερα, από την αρχή του 2025 μέχρι σήμερα, έχει γίνει κάποια καταγραφή περιστατικών;

Από την αρχή του έτους μέχρι και σήμερα η υπηρεσία έχει εξυπηρετήσει συνολικά 25 νέα αιτήματα γυναικών και 47 περιπτώσεις καταγγελλουσών από προηγούμενους μήνες. 

Από τις καταγραφές σας, η βία που καταγγέλλεται είναι συνήθως σωματική ή και λεκτική;

Και οι δύο μορφές βίας, είναι πολύ συνηθισμένες στις περιγραφές των γυναικών που φτάνουν στην υπηρεσία μας. Ωστόσο αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι πως η λεκτική, η οποία υπάγεται στην ψυχολογική βία, είναι δύσκολα ανιχνεύσιμη καθώς δεν τεκμαίρεται όπως η σωματική, με αποτέλεσμα να αδυνατεί το θύμα να την αποδείξει και να κατηγορείται από τον φερόμενο ως δράστη καθώς ο λόγος της είναι ενάντια στον δικό του. Τα αποδεικτικά στοιχεία σίγουρα απαιτείται να συγκεντρώνονται, όπως γραπτά μηνύματα στο κινητό τηλέφωνο κ.λπ., προκειμένου να διαπιστωθεί η παραβίαση του νόμου από τις Εισαγγελικές και Αστυνομικές Αρχές που θα κληθούν να παρέμβουν, εξετάζοντας την καταγγελία και ερευνώντας τα στοιχεία. 

Πρόκειται στην πλειοψηφία τους για γυναίκες που δεν εργάζονται; Ο λόγος αυτός είναι που τις κάνει κάποιες φορές (ή τις περισσότερες) να σιωπούν;

Η βία κατά των γυναικών δεν κάνει διακρίσεις. Από το 2016 που υπηρετώ στο Συμβουλευτικό Κέντρο, έχω συνεργαστεί με γυναίκες από όλα τα κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά στρώματα, γυναίκες που δεν είχαν εργασία, υποστηρικτικό δίκτυο και οικονομικούς πόρους, αλλά και γυναίκες με επαγγελματικό και κοινωνικό κύρος, οικονομικά ευκατάστατες, ανεξάρτητες με κοινωνική αναγνώριση, που το status τους λειτουργεί παραπλανητικά σχετικά με το τι βιώνουν πίσω από τις κλειστές πόρτες. 

Παράλληλα, η διατάραξη της ψυχολογίας των τέκνων σε περίπτωση διαζυγίου ή η πίεση από τον στενό οικογενειακό κύκλο της γυναίκας να “μην διαλύσει το σπίτι” της, είναι λόγοι που βάζουν φρένο στο να μιλήσουν;

Ο κοινωνικός μηχανισμός της αποσιώπησης συντηρεί, και διαιωνίζει το φαινόμενο της έμφυλης βίας. Από τη μία η συγκάλυψη και η αποσιώπηση του φαινομένου, από μία ολόκληρη κοινωνία, από ένα ολόκληρο σύστημα και από την άλλη πατριαρχικές και στερεότυπες αντιλήψεις που θέτουν την γυναίκα προ της ευθύνης να «σώσει το σπίτι της», αποδεσμεύοντας πλήρως τον άνδρα από την ευθύνη του να αναλάβει πρωτοβουλίες, να κινητοποιηθεί προς την αλλαγή, να «σώσει το σπίτι του», παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αγκύλωση μίας κακοποιημένης γυναίκας και στην παραμονή της στην κακοποιητική σχέση. Επιπλέον, η έλλειψη ουσιαστικής υποστήριξης από την οικογένεια, ή η ύπαρξη τέκνων σε κάποιες περιπτώσεις, συνηγορούν στην αποσιώπηση. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα σύμπλεγμα αιτιών που εμποδίζουν ένα θύμα να καταγγείλει και χρειάζεται κατανόηση και ανίχνευση αυτών των εμποδίων για την καταλληλότερη διαχείριση της κάθε περίπτωσης με σεβασμό στην προσωπικότητα και την ατομικότητα του κάθε ανθρώπου. Θα ήθελα να επισημάνω τέλος, ότι τα παιδιά μας, έχουν ανάγκη από μία λειτουργική οικογένεια όπου δεν ασκεί και δεν επιτρέπει τη βία. 

Εχουμε ακούσει κατά καιρούς πως η ενδοοικογενειακή βία είναι απόρροια της οικονομικής κρίσης που βιώνουν τα τελευταία 15 χρόνια τα νοικοκυριά ή των πρόσφατων εγκλεισμών λόγω πανδημίας. Πρόκειται ουσιαστικά για δικαιολογίες ή η οικονομική δυσχέρεια οδηγεί κυρίως σε τέτοια περιστατικά;

Δεν είναι η οικονομική κρίση η αιτία. Η κύρια αιτία είναι οι βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις μίας ολόκληρης κοινωνίας, μίας ολόκληρης γενιάς. Οι αντιλήψεις που βασίζονται στην διάκριση ανάμεσα στα φύλα, οι κοινωνικά κατασκευασμένοι ρόλοι, η άρνηση για αποδοχή των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και συμπεριφορών και η διαχείριση αυτών μέσα από εσωτερική εργασία με τον εαυτό. Οι οικονομικές αλλά και κοινωνικές δυσκολίες όπως π.χ. μία απόλυση δύνανται να διαταράξουν την «ομοιόσταση» ενός οικογενειακού συστήματος. Ωστόσο, δεν αποτελούν την αιτία των κακοποιητικών συμπεριφορών. Απόδειξη αυτού αποτελεί πως δεν συναντάται το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας αποκλειστικά σε χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Με λίγα λόγια δε θα διαχειριστούν με τον ίδιο τρόπο δύο άνθρωποι μία κατάσταση απώλειας εργασίας. Η κατάσταση είναι ίδια, οι άνθρωποι διαφέρουν και μαζί με αυτούς και ο τρόπος που θα μεταβολίσουν την οποιαδήποτε δυσκολία. Ο ένας θα κακοποιήσει, ο άλλος όχι, κατά συνέπεια η βία είναι επιλογή, είναι πρόθεση, είναι «αυτονόητο δικαίωμα» επάνω στους άλλους, είναι τάση υπεροχής και εξουσιαστικότητας. 

Η ενδοοικογενειακή βία επίσης είναι ένας συνδετικός κρίκος της ραγδαίας αύξησης κρουσμάτων βίας μεταξύ ανηλίκων;

Επιτέλους, ας το πούμε, ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Όταν μιλάμε και συζητάμε στο δημόσιο λόγο, ή σε επίπεδο υπηρεσιακό περί παραβατικότητας και βίας ανηλίκων θα πρέπει ταυτόχρονα να έχουμε υπόψη την ενδοοικογενειακή βία. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και με τον τρόπο αυτό και με τα κρούσματα στους εφήβους μας, καλούμαστε να ενεργήσουμε σοβαρά για μία από τις βασικότερες γενεσιουργούς αιτίες της βίας των ανηλίκων, την ενδοοικογενειακή βία, αυτή που προηγείται, αυτή που παραδειγματίζει τα παιδιά μας, και τα «μαθαίνει» να γίνονται κακοποιητές ή και θύματα.

-Πολλές γυναίκες που μπορεί να σκέφτονται ακόμα να μιλήσουν σίγουρα τις απασχολεί η επόμενη μέρα. Τι πρέπει να γνωρίζουν ως προς το Κέντρο και τις παροχές του;

Το Κέντρο αποτελεί μία υπηρεσία με εξειδίκευση σε θέματα βίας. Εδώ δεν τις κρίνουμε, εδώ δεν τις αμφισβητούμε και πρωτίστως δεν τις πατρονάρουμε, ούτε τις κατευθύνουμε. Εδώ ακούγονται τα θέλω τους, εδώ συναντιούνται με τις δυνάμεις τους, αυτές που έχουν απολέσει μέσα σε μία χρόνια κατάσταση κακομεταχείρισης και βίας. Τηρείται αυστηρά το απόρρητο της συμβουλευτικής και σεβόμαστε την κάθε προσωπικότητα της κάθε επιζώσας. Κάθε περίπτωση για το Κέντρο είναι μοναδική και η διεπιστημονική ομάδα εργάζεται επάνω στην καλύτερη δυνατή διαχείριση της. Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες είναι πως η γνώση είναι ασπίδα και δύναμη. Εδώ θα ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους έγκυρα και θα ενδυναμωθούν ψυχικά για να τα διεκδικήσουν.

-Αν πάρουν την απόφαση να απομακρυνθούν από το περιβάλλον βίας που υφίστανται, υπάρχει μέριμνα για το/τα παιδιά τους;

Εάν αποφασίσουν να φιλοξενηθούν σε Ξενώνα Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών, τότε υπάρχει η δυνατότητα φιλοξενίας και των τέκνων, όταν υπάρχουν. Σε τέτοιες περιπτώσεις προτεραιότητα αποτελεί η ασφάλεια των γυναικών και των παιδιών τους και στη συνέχεια παραπέμπονται σε Νομικό Σύμβουλο των Συμβουλευτικών Κέντρων (σύντομα θα στελεχωθεί η θέση του/της Νομικού και για εμάς), ώστε να ενημερωθούν καταλλήλως για όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες και σε σχέση με τα ανήλικα τέκνα.

-Από τη στιγμή που θα επικοινωνήσουν με το Κέντρο, για τις διαδικασίες που απαιτούνται χρειάζονται οικονομικοί πόροι;

Όλες οι υπηρεσίες του Κέντρου παρέχονται εντελώς δωρεάν. Σε περίπτωση νομικής εκπροσώπησης η ενδιαφερόμενη, θα πρέπει είτε να προσλάβει ιδιώτη δικηγόρο τον οποίο θα κληθεί να πληρώσει, είτε να κάνει αίτημα για δωρεάν νομική βοήθεια/εκπροσώπηση στο Πρωτοδικείο Καλαμάτας, πληρώντας κάποια συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια. Υπάρχει και το πρόγραμμα δωρεάν νομικής βοήθειας σε γυναίκες θύματα βίας του Κέντρου Ερευνών για θέματα Ισότητας σε συνεργασία με τους κατά τόπους δικηγορικούς συλλόγους, ωστόσο εδώ στην πόλη βρίσκεται σε κάποιο στάδιο επεξεργασίας διοικητικά, και δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη, σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε.

-Το ότι η συνέχιση λειτουργίας του Κέντρου εξαρτάται από Προγράμματα που κάνει αίτηση ο Δήμος ασκεί κάποιου είδους πίεση στο προσωπικό του;

Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο καθεστώς το οποίο επικρατεί για τα Συμβουλευτικά Κέντρα σε Πανελλαδικό επίπεδο από το έτος που λειτουργούν, βεβαίως και θέτει σε επισφαλή θέση τους/τις εργαζόμενες/ους, που βρίσκονται πάνω από 10ετία στο πεδίο και υπηρετούν το συγκεκριμένο αντικείμενο. Αναρωτιέμαι πότε θα αντιμετωπιστούν οι συγκεκριμένες Δομές, Δημόσιες Δομές με τον απαιτούμενο σεβασμό, ανάλογο του έργου που υπηρετούν όλα αυτά τα έτη, και ανάλογο των σοβαρών υποθέσεων βίας που έρχονται στην επικαιρότητα σε συστηματική βάση, καθιστώντας πιο επιτακτική από ποτέ την ανάγκη να ενδυναμωθούν οι υπηρεσίες αυτές σε όλα τα επίπεδα. Ίσως ο φάκελος που λέει Συμβουλευτικά Κέντρα και Ξενώνες της Χώρας, θα πρέπει ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ να έρθει στα χέρια ενός αρμόδιου Υπουργού και να γίνουν τα απαραίτητα βήματα και ενέργειες.

-Από πλευράς προσωπικού ποιες είναι οι σταθερές του θέσεις και ποιες έχει ακόμα ανάγκη;

Από την αρχή της λειτουργίας οι θέσεις που έχουν στελεχωθεί είναι τρείς, Ψυχολόγος, Κοινωνικός Λειτουργός και Κοινωνιολόγος. Σύντομα πρόκειται να έχουμε την πενταμελή στελέχωση που προβλέπεται βάσει Νόμου, με την προσθήκη της θέσης Νομικού και Διοικητικού Υπαλλήλου. Αυτό θα ενδυναμώσει την Υπηρεσία ακόμη περισσότερο και θα δημιουργήσει περισσότερες δυνατότητες σε όλα τα επίπεδα, και σε αυτό της υποστήριξης και σε αυτό της διοικητικής λειτουργίας.

-Στα χρόνια λειτουργίας του Κέντρου, έχετε εικόνα πόσες γυναίκες άλλαξαν σελίδα και αν κάποιες επέστρεψαν στη βάση τους, υπό διαφορετικούς όρους;

Είναι πολλές οι περιπτώσεις που κατάφεραν να αλλάξουν τη ζωή τους και να αποβάλλουν την τοξικότητα και την κακοποίηση από αυτήν. Ωστόσο ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Είναι ένας αγώνας δύσκολος, και ψυχικά και νομικά και κοινωνικά, και για κάθε μία είναι και διαφορετικός. Η κάθε επιζώσα χρειάζεται το δικό της χρόνο για να πετύχει την αλλαγή και αυτό είναι σεβαστό από την Υπηρεσία. Ωστόσο εάν κινδυνεύει η ζωή της ή η ζωή των τέκνων της, τότε λαμβάνουμε δράση ως Φορέας, ενημερώνοντας εμείς τις Αρχές με έγγραφη καταγγελία, αφού πρώτα την ενημερώσουμε ή της επισημάνουμε πως πρέπει η ίδια να το πράξει. Αυτές είναι μεμονωμένες και εξαιρετικές περιπτώσεις που αφορούν σε κίνδυνο της σωματικής ακεραιότητας και της ζωής ενός ή περισσοτέρων ατόμων. Σε άλλη περίπτωση, εργαζόμαστε επάνω στην κινητοποίησή της με σκοπό να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού της και να κάνει ενέργειες για να γυρίσει σελίδα. Σε μία βιβλιογραφική αναφορά είχα διαβάσει πως μία γυναίκα επιζώσα ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να φύγει μέχρι και 7 φορές από τον κακοποιητή μέχρις ότου να μην επιστρέψει ποτέ ξανά. Ίσως να σας απαντώ στην ερώτηση με αυτό. 

Τηλ. Επικοινωνίας 27210-99212/225, καθημερινά (Δευτέρα έως Παρασκευή 8 π.μ.-4 μ.μ.).